Muzeum Książąt Lubomirskich to jedna z najstarszych placówek muzealnych w Polsce, działająca w ramach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Imponujące kolekcje dzieł sztuki oraz numizmatyczne są okresowo prezentowane w gmachu głównym Ossolineum. W roku 2026 planowane jest zakończenie budowy osobnego budynku, dedykowanego działalności wystawienniczej i edukacyjnej Muzeum.
Muzeum powstało we Lwowie, na początku XIX wieku. Jego istnienie zapoczątkowała umowa, zawarta 25 grudnia 1823 r., pomiędzy hrabią Józefem Maksymilianem Ossolińskim, a księciem Henrykiem Lubomirskim – koneserem sztuki. Obu mecenasom przyświecała idea wzbogacenia skarbów piśmiennictwa polskiego pamiątkami historycznymi oraz dziełami sztuki, które będą świadectwem historii i kultury narodu. Podstawą zbiorów miały być połączone kolekcje artystyczne Ossolińskiego i Lubomirskiego, eksponowane wraz z późniejszymi darami i zakupami. Na początku lat 70. XIX w. Muzeum zostało otwarte dla publiczności. Obiekty eksponowano w Galerii Obrazów, Zbrojowni oraz Dziale Historyczno-Pamiątkowym. Organizowano wystawy, wydawano przewodniki i katalogi. Zbiory cały czas powiększały się, głównie dzięki darom.
Okres świetności zakończył się wraz z wybuchem II wojny światowej. W 1941 r., podczas okupacji niemieckiej Lwowa, Muzeum straciło kolejne eksponaty, w tym cenną kolekcję 26 rysunków Albrechta Dürera, którą wywieziono do Berlina. Po 1945 roku zbiory uległy dalszemu rozproszeniu, ich znaczna część pozostała w muzeach lwowskich, niektóre eksponaty znalazły się w innych krajach Europy i Ameryki Północnej. Tylko nieliczne trafiły do Wrocławia – do reaktywowanego po wojnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w którego strukturze nie odtworzono jednak wtedy Muzeum. Od 2016 roku Muzeum tworzą Dział Sztuki, Dział Numizmatyczny oraz Dział Inwentarzy. Muzeum Książąt Lubomirskich zajmuje się opracowywaniem i udostępnianiem zarówno obiektów z kolekcji zgromadzonej w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich w okresie jego lwowskiej historii, jak i powojennych nabytków i darów. Eksponaty są prezentowane na wystawach organizowanych przez Muzeum w Ossolineum, a także są wypożyczane innym jednostkom muzealnym w Polsce i zagranicą.
Kolekcję Działu Sztuki tworzą rysunki mistrzów europejskich XV–XIX w., w tym największy w kraju zbiór rysunków Rembrandta, rysunki artystów polskich z XVII–XX w., grafika polska i obca od XVI w., malarstwo, miniatury, rzemiosło artystyczne, ekslibrisy, fotografie i pocztówki. Zbiory Działu Numizmatycznego są jednymi z najliczniejszych tego rodzaju w Polsce. Składają się z kolekcji monet polskich, obcych, antycznych, a także banknotów, odznaczeń, medali (zwłaszcza królewskich z czasów dynastii Wazów), pieczęci i historycznych pamiątek narodowych.
