» Zakończenie realizacji I etapu zadania „Konserwacja najwartościowszych rękopisów ze zbiorów Ossolineum”

Zakończenie I etapu zadania
(informacja o realizacji II etapu)

Zgodnie z umową, dnia 4 listopada odbyła się w Warszawie komisja odbioru po konserwacji rękopisów przewidzianych do realizacji w roku 2013. W spotkaniu w pracowni konserwatorskiej Firmy Gorek Restauro uczestniczyli: ze strony konsorcjum – konserwatorki mgr Monika Karwowska-Gorek i mgr Hanna Machaj, ze strony Ossolineum – mgr Małgorzata Grocholska, Elżbieta Ostromęcka i Katarzyna Kroczak oraz rzeczoznawcy Maria Woźniak i Mirosława Wojtczak. Komisja stwierdziła, że prace zostały wykonane prawidłowo, zgodnie z przyjętymi założeniami i programem konserwatorskim, na wysokim poziomie pod względem merytorycznym i artystycznym. Obiekty w pudłach ochronnych wróciły do Działu Rękopisów i są obecnie przechowywane w klimatyzowanym magazynie. W tym samym dniu Pracowni Gorek Restauro przekazano pozostałych 6 rękopisów konserwacja, których przewidziana jest w drugim etapie prac w roku 2014.

Spotkanie w pracowni konserwatorskiej Firmy Gorek Restauro

Starsze informacje

Dnia 1 października 2013 roku w siedzibie firmy Gorek Restauro w Warszawie odbyła się kolejna komisja konserwatorska.

Uczestniczyli w niej: ze strony konsorcjum – konserwatorki mgr Monika Karwowska-Gorek i mgr Hanna Machaj, ze strony Ossolineum – mgr Małgorzata Grocholska oraz rzeczoznawca mgr Maria Woźniak.

Na spotkaniu omówione zostały zagadnienia konserwatorskie związane z realizacją zadania. Każdy z ośmiu poddawanych obecnie konserwacji rękopisów został szczegółowo omówiony. Wykonawcy przedstawili wpływ kąpieli na poprawę zarówno pH papieru, obniżenie zawartości jonów żelaza w atramentach. Jednocześnie stwierdzono, że sam atrament nie uległ osłabieniu w pełni zachowując swoją strukturę. Wygląd kart po konserwacji jest w pełni zadowalający. Omówiono zagadnienia związane z właściwym doborem materiałów introligatorskich koniecznych do oprawy poszytów z rękopisami Juliusza Słowackiego oraz do wykonania pudeł i futerałów służących do przechowywania obiektów. Ustalono, że zgodnie z harmonogramem komisja odbioru obiektów po konserwacji odbędzie się w ostatnich dniach listopada br.

W załączeniu zdjęcia z komisji.

Rękopis Julisza Słowackiego po kąpielach

Ocena procesu kąpieli rękopisu

Omawianie efektów zakończonej konserwacji kart rękopisów Juliusza Słowackiego

W latach 2013-2014 Zakład Narodowy im. Ossolińskich dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizować będzie zadanie Konserwacja najwartościowszych rękopisów ze zbiorów Ossolineum w ramach programu Dziedzictwo kulturowe, priorytet 2 – Wspieranie działań muzealnych.

Ossolińskie zbiory rękopiśmienne należą do największych i najbardziej wartościowych w Polsce. W ramach przedsięwzięcia poddane zostaną konserwacji najcenniejsze rękopisy współtworzące dziedzictwo narodowe. Są to autografy najwybitniejszych pisarzy polskich, m.in. Król Duch Juliusza Słowackiego, Potop Henryka Sienkiewicza, Zemsta Aleksandra Fredry oraz Transakcyja wojny chocimskiej Wacława Potockiego, jeden z najcenniejszych zabytków literackich XVII w. Osobny zespół tworzą dokumenty historyczne, materiały źródłowe do dziejów politycznych Polski, w tym także autografy polskich królów i innych wybitnych postaci.

Wytypowane do programu czternaście obiektów rękopiśmiennych wymaga pilnej interwencji konserwatorów papieru. Dziewiętnastowieczne rękopisy literackie są narażone na postępującą autodestrukcję – napisane zostały atramentami żelazowo-galusowymi lub barwnymi (nieodpornymi na wodę i światło) na papierach obecnie w dużej mierze zakwaszonych. Trzy z rękopisów Słowackiego poddane były w latach osiemdziesiątych XX w. nieprawidłowej konserwacji z zastosowaniem substancji chemicznych, które okazały się bardzo szkodliwe dla zabytkowego papieru. Niewłaściwy montaż kart spowodował ich silną deformację i nieprawidłowe naprężenia, które trzeba zniwelować.

Część rękopisów została poddana zabiegom konserwatorskim w 2010 r., dofinansowanym ze środków Mechanizmu Finansowego EOG oraz NMF. Obecnie dzięki funduszom uzyskanym z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego uda się zakończyć proces konserwacji wszystkich autografów Słowackiego z ossolińskiej kolekcji.
Przeznaczony do prac konserwatorskich zbiór autografów, dokumentów i listów datowanych od XVI do XIX w. również znajduje się w bardzo złym stanie. Zniszczenia mikrobiologiczne spowodowały osłabienie papieru i powstanie licznych uszkodzeń mechanicznych.

W 2013 r. zgodnie z harmonogramem zostaną wykonane prace konserwatorskie przy ośmiu woluminach:

Juliusz Słowacki, Król-Duch. Rapsod 1-szy. Tzw. rękopis pierwszy poematu, sygn. 4736/I.
Juliusz Słowacki, Genesis z Ducha. Modlitwa. Redakcja ostateczna poematu, List do Rembowskiego oraz dziennik z lat 1847-1846, sygn. 4738/I.
Juliusz Słowacki, tzw. Wykład Nauki, sygn. 4739/II.
Juliusz Słowacki, tzw. List Apostolski, sygn. 4741/II.
Juliusz Słowacki, Dwa listy do Adama Jerzego Czartoryskiego. sygn.4742/III.
Juliusz Słowacki, Raptularz. Zapiski dzienne i wiersze z lat 1843-1849, sygn. 4743/I.
Wacław Potocki, Transakcyja wojny chocimskiej…, 1670, sygn. 1822/II.
Henryk Sienkiewicz, Potop. T. 1, sygn. 5152/II.

W 2014 r. zakonserwowane zostaną pozostałe rękopisy:

Henryk Sienkiewicz, Nowele, dramaty, listy z podróży, wiersze, sygn. 12442/II.
Aleksander Fredro, Zemsta. Komedia w czterech aktach wierszem, sygn. 7151/III.
Autografy królów polskich oraz monarchów obcych z lat 1460-1838 (m.in. Kazimierza Jagiellończyka, Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Jana II Kazimierza, Jana III Sobieskiego, Karola X Gustawa, cesarza Józefa II, cara Aleksandra I), sygn. 5256/III.
Zbiór autografów, listów i dokumentów z lat 1568-1861 (m.in. J. Chreptowicza, S. Czarnieckiego, J.H. Dąbrowskiego, J. Kilińskiego, J. Poniatowskiego, P. Skargi, J. Słowackiego, J. Wybickiego), sygn. 5257/III.
Zbiór autografów królewskich i innych z lat 1612-1818 (m.in. Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Ludwika XIV, Jana III Sobieskiego), sygn. 5972/II.
Zbiór autografów w postaci listów i wierszy różnych osób z lat 1645-1877 (m.in. J.W. Bandtkiego, J. K. Branickiego, H. Brühla, K. Kniaziewicza, K. Lipińskiego, A. Michaux (Mirona), L. Mierosławskiego, K.L. Sapiehy, S. Staszica, J. Zajączka), sygn. 5427/III.

Zakończenie realizacji zadania nastąpi w roku 2014. Z tej okazji będzie przygotowana wystawa dokumentująca przeprowadzone prace konserwatorskie oraz dwudniowa sesja naukowa poświęcona konserwacji zabytków rękopiśmiennych. Zostanie zaprezentowany rozwój badań dotyczących destrukcji podłoża (pod wpływem m. in. kwaśnych atramentów oraz barwników miedziowych), analizy współczesnych barwnych atramentów i innych materiałów piśmienniczych, problemów związanych z ich wzmacnianiem, zabezpieczaniem oraz doborem właściwych metod konserwatorskich.

Łączny koszt zadania realizowanego w trybie dwuletnim wyniesie 241 600,34 zł brutto.

Do maja br. zrealizowano następujące punkty harmonogramu:

Przeprowadzona została dezynfekcja zespołu obiektów poddanych konserwacji w komorze fumigacyjnej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Ogłoszono i rozstrzygnięto przetarg na przeprowadzenie konserwacji rękopisów.
W wyniku postępowania przetargowego wyłoniony został wykonawca prac – konsorcjum: lider konsorcjum – Gorek Restauro Sp. z o.o. spółka komandytowa, Warszawa; partner – Konserwacja Papieru i Dzieł Sztuki Hanna Machaj, Warszawa. Umowa z Wykonawcą podpisana została 5 kwietnia 2013 r.
Dnia 17 kwietnia 2013 r. przekazano do siedziby wykonawcy pierwszą partię rękopisów.
Dnia 10 maja 2013 r. odbyła się pierwsza komisja konserwatorska z udziałem wykonawców (Monika Karwowska-Gorek i Hanna Machaj), rzeczoznawców (Mirosława Wojtczak i Maria Woźniak) oraz przedstawicieli Ossolineum (Małgorzata Grocholska i Katarzyna Kroczak), której celem było przedyskutowanie zagadnień związanych z programami prac konserwatorskich ze szczególnym uwzględnieniem kwestii związanych z odkwaszaniem papieru oraz stabilizacją atramentów.

Poniżej przedstawiono zdjęcia z przekazania obiektów do konserwacji, pierwszej komisji rzeczoznawców oraz rękopisów wybranych do konserwacji w I etapie realizacji projektu

Prace przygotowawcze