Założenia programowe

Był czas, kiedy wolność, dziś tak dla nas oczywista, była dla Polaków jedynie utopijną metaforą, desperacką fantazją, obsesją artystów i wichrzycieli. Swoje wizje i przepowiednie budowali oni na pamięci czasów wolności minionej, ale odpowiadali nimi także na realne potrzeby współczesnego im świata. Mechanizmom historii, które na ponad sto lat zmazały Polskę z mapy Europy, przeciwstawili talent i dążenie do stworzenia arcydzieła, które miałoby moc formowania ludzkich postaw. To między innymi potęga ich kreacji napędzała przez następne dziesięciolecia Polską kulturę, dążenie do niepodległości, pragnienie powrotu do grona wolnych, europejskich narodów. Najważniejszym aktem tego twórczego oporu stał się Mickiewiczowski „Pan Tadeusz”, którego rękopis prezentujemy na wystawie opowiadającej o romantycznym poemacie i czasach, w których nie tylko symbolicznie, ale także dosłownie zaczynała się odmieniona Polska. O artyście, który w swoich dwunastu księgach wierszem – zbudował mit.

Misją Muzeum „Pana Tadeusza” jest pokazanie rangi dzieła Adama Mickiewicza w zmieniającej się rzeczywistości historycznej i kulturalnej Europy na przestrzeni ostatnich dwustu lat, a także ukazanie poematu „Pan Tadeusz” jako tekstu kształtującego nowoczesne myślenie o tradycji i tożsamości kulturowej. MPT to muzeum żywe, stale się rozwijające, otwarte na nowe idee. Muzeum dysponować będzie ponad 4 tys. m2 powierzchni użytkowej, w tym około 1,5 tys. m2 przestrzeni wystawienniczej, salami edukacyjnymi i ponad stu stanowiskami multimedialnymi o różnorodnym przeznaczeniu. Otwarcie planowane jest w kwietniu 2016 roku.

Priorytetem ekspozycji stałej będzie maksymalna koncentracja na wątkach narracyjnych i kontekście kulturowym wywiedzionym z treści najcenniejszego eksponatu.

Innowacyjne podejście do edukacji w Muzeum „Pana Tadeusza” określają elementy programu silnie zorientowanego społecznie. Nadrzędną ideą jest założenie, że współczesne muzeum powinno stanowić przestrzeń społeczną dzielenia się wiedzą o kulturze i historii oraz być miejscem spotkań ludzi o różnych kompetencjach kulturowych.
Celem działania takiego muzeum jest nie tylko rozwój jednostki, ale także inspirowanie zachowań i potrzeb wspólnotowych.
Ideę tę będziemy realizować w oparciu o ofertę edukacyjną adresowaną do widzów w różnym wieku i o różnych kompetencjach, także osób niepełnosprawnych. Program obejmował będzie współdziałanie z otoczeniem społecznym i instytucjonalnym, wreszcie edukację wykorzystującą nowoczesne technologie.

Muzeum zlokalizowane będzie na starówce, na zachodniej pierzei Rynku, w kamienicy Pod Złotym Słońcem.
5 listopada 2014 została podpisana umowa na rozbudowę funkcjonalności budynku oraz przygotowanie ostatecznej ekspozycji.
Finansowane z funduszy EOG prace zostaną zakończone wiosną 2016 roku.

Muzeum dysponować będzie ponad 4 tys. m2 powierzchni użytkowej, w tym około 1,5 tys. m2 przestrzeni wystawienniczej, salami edukacyjnymi i ponad stu stanowiskami multimedialnymi o różnorodnym przeznaczeniu.
Otwarcie planowane jest w kwietniu 2016 roku.

Program Muzeum uzupełniają:
wystawy czasowe
działalność koncertowa
przedstawienia teatralne
spotkania i festiwale literackie
pokazy filmowe i dyskusje
konferencje naukowe.

Najważniejszymi założeniami programu edukacyjnego są:
Modularność scenariuszy problemowych – scenariusze będą zakładać możliwość realizacji w częściach (wybranych ze względu na zakres zainteresowań, przygotowanie kulturowe czy wiek odbiorców).
Interaktywność, narracja skoncentrowana na doświadczaniu, maksymalna aktywizacja uczestników, preferowane są: rozmowa, dialog, debata.
Główne bloki problemowe programu edukacyjnego MPT to: arcydzieło jako fundament kulturowy, wolność, obyczaje staropolskie, prawda (autentyczność), tożsamość, pamięć (dziedzictwo), patriotyzm, romantyzm, artysta/geniusz.

Poszczególne sekwencje wystawy stałej pokazywać będą kolejno „sposoby czytania”, płaszczyzny interpretacyjne Poematu: kontekst historyczny powstania i akcji dzieła, tło kulturowe romantyzmu, biografię autora na tle epoki, konteksty literackie i ideę biblioteki, oryginalny rękopis poematu, obyczajowość staropolską, wpływ dzieła na powstanie mitu narodowego i w konsekwencji różnorodne aspekty wolności, sposób, w jaki „Pan Tadeusz” zainspirował innych twórców, a także konsekwencje społecznego zaangażowania w ideę wolnościową i heroiczne indywidualne wybory Polaków prezentowane w Gabinetach Świadków Historii poświęconych Janowi Nowakowi Jeziorańskiemu i Władysławowi Bartoszewskiemu.

Wystawa główna rozpoczyna się od sali, w której poznajemy kontekst historyczny czasów powstania Poematu, najważniejsze wydarzenia polityczne tego okresu zarówno z perspektywy polskiej (rozbiory, Konstytucja 3 maja), jak i europejskiej (Rewolucja Francuska, okres wojen napoleońskich). To tutaj dowiadujemy się także, dlaczego rękopis PT jest narodowym skarbem Polaków i jak trafił do Ossolineum. W kolejnej sali poznajemy kulturowe tło europejskiego romantyzmu, ze szczególnym uwzględnieniem malarstwa (prezentacja obrazów) i muzyki (stanowiska odsłuchowe i koncerty kameralne). W wyposażonej w innowacyjne ekrany parowe kolejnej sali poznajemy differentia specifica polskiego romantyzmu, jego charakterystyczną problematykę, przede wszystkim poprzez pryzmat biografii Adama Mickiewicza. W Bibliotece Romantyka z kolei będziemy mogli przeglądać i czytać na wirtualnym stole multimedialnym najważniejsze księgi i czasopisma epoki. W Sali Rękopisu zobaczymy manuskrypt poematu. W salach następnych (na drugim piętrze) doświadczymy polskiej obyczajowości i kultury epoki romantyzmu, będziemy mogli także prześledzić recepcję poematu oraz docenić trwałość idei romantycznych w filmie, teatrze, ale też dostrzec jej konsekwencje w wydarzeniach społecznych i politycznych dziewiętnastego i dwudziestego wieku.

Epilogiem Wystawy Głównej jest ekspozycja Gabinety Świadków Historii będąca opowieścią opartą na biografiach Władysława Bartoszewskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego o losach pokolenia, które urodziło się i dojrzewało w wolnej po 123 latach rozbiorów Polsce. Po okresie II Rzeczypospolitej stanęło jednak wobec utraty suwerenności i zostało zmuszone do walki o odzyskanie wolności. Na przykładzie Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Władysława Bartoszewskiego, żołnierzy Armii Krajowej w czasie II wojny światowej będziemy mogli prześledzić dwie równoległe drogi tej walki. Pierwszy został na emigracji i prowadził ją spoza granic Polski, w Radiu Wolna Europa, a następnie w USA, płacąc za to oddaleniem i niemożnością powrotu do ojczyzny, drugi w kraju, płacąc za to więzieniem, zakazami druku, stałą inwigilacją ze strony policji politycznej.

Po roku 1989 obydwaj uznali, że walka o wolność wcale nie została zakończona. Polska ma co prawda wolny od zagranicznych nacisków rząd, ale wcale nie jest bezpieczna, zagrożenia wcale nie zniknęły, bo sąsiedztwo i wynikające z historii lęki pozostały te same. Dlatego JNJ w Ameryce podejmuje starania o przyjęcie Polski do NATO i Unii Europejskiej (z jednej strony w USA, zabiegając o poparcie amerykańskich senatorów , z drugiej w Polsce, przekonując Polaków do korzyści płynących z akcesji. A WB w Polsce przyjmuje propozycję wstąpienia do MSZ (najpierw jako ambasador, a później jako minister spraw zagranicznych) i prowadzi tę samą działalność środkami dyplomatycznymi. Etapem pośrednim tej walki jest przyjęcie Polski do NATO, a uwieńczeniem, po którym obaj bohaterowie wystawy mogą uznać wojnę za zakończoną – traktat akcesyjny i przyjęcie Polski do UE.

————————

Jak wygląda procedura wyboru projektów, czyli jak dostaliśmy dotację na Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu.
Wybór projektów do dofinansowania w znacznej mierze odbywa się na podstawie konkursów, ogłaszanych przez Operatorów w ramach poszczególnych programów. Ponadto realizowane są tzw. projekty predefiniowane.
W przypadku otwartych naborów wniosków, Operator Programu dokonuje oceny wniosków pod kątem ich zgodności z kryteriami administracyjnymi. Każdy wniosek spełniający warunki jest analizowany przez dwóch niezależnych i bezstronnych ekspertów wskazywanych przez Operatora Programu*. Operator Programu przesyła Komitetowi ds. Wyboru Projektów listę projektów ocenionych. Ten dokonuje przeglądu listy rankingowej projektów, a następnie przedkłada Operatorowi Programu listę rekomendowanych projektów.

Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu zostało wyłonione z ogłoszonego przez Operatorów konkursu. Projekt spełnił wszystkie kryteria administracyjne, a także posiadał wszelkie podstawy do zakwalifikowania go do przyznania dotacji. Dzięki odpowiednio przygotowanemu projektowi i pomysłowi, Komitet ds. Wyboru Projektów uznał, że projekt spełnia cel realizowany przez fundusze, którym jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem.
*W przypadku programów: Różnorodność w kulturze, Polsko-Norweska Współpraca Badawcza, jeden z ekspertów mianowany jest przez Operatora Programu, a drugi przez partnera programu z krajów darczyńców.

Bardzo często fundusze norweskie mylone są z funduszami płynącymi z Unii Europejskiej. Poniżej wyjaśnimy – dzięki jakiemu dofinansowaniu powstanie Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu. Opowiemy, jaki charakter ma dotacja, w  jaki sposób zostaje przyznana i kto może się o nią postarać. Omówimy, czym charakteryzują się fundusze EOG, a także wyjaśnimy pojęcia takie jak: Krajowy Punkt Kontaktowy, Biuro Mechanizmów Finansowych, Europejski Obszar Gospodarczy i wiele innych.

Co to są fundusze norweskie i EOG?
Fundusze norweskie i EOG są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Islandię, Liechtenstein, Norwegię Polsce i innym państwom członkowskim Unii Europejskiej.
Środki te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia). W zamian za pomoc finansową, państwa-darczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, mimo, że nie są jej członkami. Nazwy funduszy pochodzą od Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Głównym celem realizowanym przez fundusze jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem.

Czym różnią się fundusze norweskie od funduszy EOG?
Fundusze różnią się głownie pochodzeniem. Fundusz norweskie pochodzą z Norwegii, a fundusze EOG są generowane z Islandii, Liechtensteinu, Norwegii.

Na jakie lata są przeznaczone fundusze norweskie i EOG?
Fundusze norweskie i EOG są przeznaczone na lata 2009-2014, ale beneficjenci w tym także projekt Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu, będą mieli dodatkowe dwa lata na realizację projektów. Do tej pory odbyły się dwie edycje funduszy norweskich i EOG. Poprzednia edycja odbyła się w latach 2004- 2009 r.

Kto może ubiegać się o dofinansowanie z funduszy norweskich i EOG?
Wnioskodawcami mogą być podmioty prywatne lub publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce. Dla każdego z programów zostanie ustalony katalog podmiotów, które będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.

Co to jest Operator programu?
Operatorzy odpowiadają za realizację programów dedykowanych funduszom. Operatorzy odpowiadają m.in. za nabór wniosków, wybór projektów i monitoring ich realizacji. Są pierwszym punktem kontaktowym dla beneficjentów, pełnią funkcje opieki nad instytucjami / organizacjami, które specjalizują się w danej dziedzinie, np. w przypadku zdrowia – Ministerstwo Zdrowia. W niektórych programach, Operatorzy współpracują z podmiotami z państw-darczyńców. Są to tzw. partnerzy na poziomie programu. Kontakty do Operatorów można znaleźć na stronie https://www.eog.gov.pl w zakładce kontakt.

Gdzie znajdę informacje na temat aplikowania o dofinansowanie?
Kto może złożyć wniosek, jaka jest wartość i poziom dofinansowania, jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku? Takie informacje zasad przyznawania dofinansowania znajdują się na stronach internetowych poszczególnych Operatorów. Kontakty do Operatorów oraz adresy stron internetowych Operatorów można znaleźć tutaj na stronie https://www.eog.gov.pl w zakładce kontakt.

Jaki jest poziom dofinansowania?
Beneficjenci mogą się ubiegać o dofinansowanie projektów aż do 85 proc. kosztów kwalifikowanych projektu. Brakujące środki, zapewniają sobie sami beneficjenci jako tzw. wkład własny. Z kolei organizacje pozarządowe mogą uzyskać dofinansowanie aż do 90 proc. kosztów kwalifikowanych. Istnieje możliwość wnioskowania o 100 proc. dofinansowania. Szczegółowe informacje dotyczące poziomu dofinansowania zawsze zostają określone w dokumentach konkursowych dla poszczególnych programów.

Ile może wynieść dofinansowanie?
W zależności od rozpisanego programu lub konkursu określone jest wielkość i poziom dofinansowania. Wysokość minimalnej oraz maksymalnej kwoty dofinansowania zależy od specyfiki danego programu i zostanie określone w dokumentach konkursowych dla poszczególnych programów. Zgodnie z założeniami projektów, dofinansowanie nie może być mniejsze niż 170 000 euro. W ramach niektórych programów będzie możliwość realizowania „małych” projektów (w ramach tzw. Funduszy Małych Grantów), gdzie wartość dofinansowania może wynieść od 5 000 euro do 250 000 euro.

Ile wynosi alokacja dla Polski?
Alokacja dla Polski wynosi 578,1 mln euro. Kwota ta obejmuje koszty zarządzania funduszami, ponoszone przez stronę darczyńców oraz przez stronę polską, a także Fundusz Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym. Koszty zarządzania funduszami przez stronę darczyńców, wynoszą ok. 43,4 mln euro. Będą one wydatkowane m.in. na funkcjonowanie Biura Mechanizmów Finansowych w Brukseli, ocenę, monitorowanie, ewaluację, sprawozdawczość i audyt przeprowadzany przez państwa-darczyńców. Na zadania wykonywane przez stronę polską – związane z zarządzaniem, wdrażaniem, monitorowaniem, kontrolą i informowaniem o funduszach – wyodrębnione zostały środki tzw. Pomocy Technicznej. Budżet Pomocy Technicznej wynosi blisko 8,4 mln euro. Fundusz Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym, stanowiącym źródło finansowania inicjatyw wzmacniających współpracę pomiędzy państwami-darczyńcami i państwem-beneficjentem wynosi ok. 2,9 mln euro. W ramach Funduszu możliwe będzie finansowanie inicjatyw mających na celu ułatwienie nawiązywania współpracy oraz tworzenia sieci współpracy na poziomie krajowym.

Co to są państwa-darczyńcy?
Są to trzy państwa – Islandia, Liechtenstein, Norwegia, czyli państwa, które przyznały Polsce fundusze norweskie i fundusze EOG.
Czy projekt musi być realizowany w partnerstwie z podmiotami z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii?
Jeśli projekt jest złożony w ramach programu : Polsko-Norweska Współpraca Badawcza, a także Promowanie różnorodności kulturowej, większość działań w ramach Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego, projekt musi być realizowany w partnerstwie z podmiotami z państw-darczyńców. W przypadku pozostałych programów, partnerstwo jest fakultatywne.

Co to jest Krajowy Punkt Kontaktowy?
Krajowe Punkty Kontaktowe są odpowiedzialne za realizację funduszy w danym kraju. Ich zadaniem jest koordynacja i nadzór nad wdrażaniem programów. W Polsce funkcję Krajowego Punktu Kontaktowego pełni Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.