Dnia 19 maja mija 190. rocznica śmierci jednego z najważniejszych pisarzy okresu pozytywizmu, prozaika, nowelisty i publicysty – Bolesława Prusa.
Bolesław Prus (1847-1912) – a właściwie Aleksander Głowacki – zdecydował się na pisanie pod zmienionym nazwiskiem, bo jak sam twierdził: „Od chwili wejścia do literatury nie ukrywałem antypatii do bezcelowych konceptów. Podpisywałem się pseudonimem wprost ze wstydu, że takie głupstwa piszę.”
Pseudonim literacki zaczerpnął z herbu rodowego Prus, zaś imię Bolesław – gdyż po ranie odniesionej pod Białką cierpiał na bóle głowy.
Pisarz przyszedł na świat w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie. Jako dziewięcioletnie dziecko został osierocony i trafił najpierw po opiekę babki Marcjanny Trembińskiej, potem starszego brata Leona Głowackiego. Pod wpływem brata wziął udział w Powstaniu Styczniowym, został ranny w bitwie pod Białką, ponadto proch strzelniczy uszkodził mu oczy i od tego czasu nosił charakterystyczne okulary z przyciemnianymi szkłami. Za udział w powstaniu został sazany na kilka miesięcy więzienia, pozbawiono go także tytułu szlacheckiego
Studiował na wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie, ale na trzecim roku nie zdał egzaminów i przerwał edukację. W Warszawie, zdany na siebie, zarabiał jako guwerner i korepetytor, fotograf, ślusarz w fabryce Lilpopa i Raua. Próbował też sił jako dziennikarz pod pseudonimem „Jan w Oleju”.
Debiutem prasowym Głowackiego był artykuł społeczny “Nasze grzechy” zamieszczony w 22 numerze czasopisma “Opiekun domowy” z dnia 29 maja 1872 r. To właśnie na łamach tego czasopisma po raz pierwszy autor użył swojego pseudonimu Bolesław Prus. W tym samym roku pojawia się również jego pierwszy artykuł popularnonaukowy w czasopiśmie “Niwa”.
Od roku 1874 autor współpracował z “Kurierem Warszawskim”, w którym do roku 1887 ukazało się 345 tygodniowych felietonów jego autorstwa. Kolejnym czasopismem, w którym publikował był „Kurier Codzienny” (1887-1901).Jego teksty ukazywały się również w “Tygodniku Ilustrowanym”, “Ateneum”, a także w tygodniku “Nowiny”, którego redakcję objął w 1882 r. Po upadku „Nowin” współpracował z wydawanym w Petersburgu polskim tygodnikiem “Kraj”, pisząc doń “Korespondencję z Warszawy”.
Zdecydowana większość opowiadań, nowel (chociażby najbardziej rozpoznawalne: Kamizelka, Antek, Anielka), a później powieści Prusa była po raz pierwszy publikowana na stronach czasopism, z którymi podjął się współpracy. Pierwszą dużą powieścią Prusa była „Placówka” (1885-1886) ukazująca się początkowo na łamach czasopisma „Wędrowiec”. W „Kurierze” Codziennym” po raz pierwszy drukowane były powieści „Lalka” i „Emancypantki”, natomiast w „Tygodniku Ilustrowanym” powieść historyczna „Faraon”.
Do końca życia Prus angażował się w działalność społeczną: został opiekunem sierot z Towarzystwa Dobroczynności, brał udział w spółce zakładającej Seminarium dla Nauczycieli Ludowych, był prezesem Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych. W swoim testamencie ufundował stypendia dla utalentowanych dzieci pochodzących z ubogich wiejskich rodzin. Księgozbiór zapisał Towarzystwu Biblioteki Publicznej w Warszawie, jego część Oktawia Głowacka (wdowa po pisarzu) przekazała do Biblioteki im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie.
Pisarz zmarł na atak serca 19 maja 1912 r. w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu powązkowskim, a jego pogrzeb przerodził się w manifestację. Na nagrobku autorstwa Stanisława Jackowskiego widnieje napis: “Serce serc”.
- „Lalka”. Chyba najbardziej znana powieść Prusa. Drukowana była w odcinkach w „Kurierze Codziennym” w latach 1887-1889. W roku 1980 wyszło pierwsze książkowe wydanie powieści, ze zmianami autorskimi i skreśleniami cenzury. Ilustracja przedstawia stronę tytułową tomu 15 „Pism”, wydanych w Warszawie w latach 1924-1926 w serii „Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego”. Edycja składała się z 33 tomów, „Lalka” stanowiła zawartość tomów 15-21.
- „Faraon”. Tom 1. Powieść powstawała w latach 1894-1895, a drukowana była w odcinkach „Tygodniku Ilustrowanym” w numerach 40-52 z 1895 roku oraz w numerach 1-52 z 1896 roku. Ilustracja przedstawia stronę tytułową pierwszego osobnego (książkowego) wydania „Faraona”.
- „Dzieci”. Powieść drukowana pierwotnie pod tytułem „Świt” w czasopiśmie „Epoka” w 1907, ukazywała się jednak z przerwami i nie została wówczas ukończona. W wersji zmienionej publikowana była w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1908. Pierwsze wydanie książkowe wyszło w Warszawie w 1909. Ilustracja przedstawia stronę tytułową edycji wojennej (Jerozolima 1944) z serii „Szkolna Biblioteczka na Wschodzie”
- „Emancypantki”. Powieść drukowana była w „Kurierze Codziennym” w latach 1890-1893 pod tytułem „Emancypantka”. Ilustracja przedstawia stronę tytułową z pierwszego wydania osobnego, które różniło się od pierwodruku w czasopiśmie.
- „Anielka”, tom 25 „Pism”, wydanych w Warszawie w latach 1924-1926 w serii „Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego”. Edycja składała się z 33 tomów, „Anielka” stanowiła zawartość tomów 25-26. Opowiadanie pierwotnie drukowane było w „Kurierze Warszawskim” w roku 1880 i nosiło wówczas tytuł „Chybiona powieść”.