Portrety założycieli Ossolineum J.M. Ossolińskiego i H. Lubomirskiego

„Ossolineum współcześnie nie jest jedynie nazwą instytucji z tradycjami, lecz – wykraczającym poza minione epoki – symbolem trwałości czegoś pozornie kruchego: polskości. Jego założyciel, Józef Maksymilian Ossoliński, żyjąc w Wiedniu, w swoim akcie twórczym nie odwoływał się do marzenia o przyszłej, odzyskanej Polsce, ale do cenionego przez siebie dorobku państwa sprzed upadku; widział wyższe dobro swojego narodu w dokonaniach kultury, a nie polityki. To jeden z najskuteczniejszych polskich wizjonerów. Ufundował w 1817 roku arkę, która duchowo połączyła I Rzeczpospolitą z jej dwiema następczyniami; przewidział, czym ma być wypełniona”. – pisze Zbigniew Gluza we wstępie do książki Skarbiec. 200 lat Ossolineum, wydanej z okazji obchodzonego rok temu okrągłego jubileuszu Zakładu Narodowego.

”Wszystkie moje księgi drukowane, rękopisma, zbiory rycin, map, medalów, obrazów i posągów, słowem wszystko, co do umiejętności i sztuk wciąga się, a po moim zgonie w mojej własności znajdzie się, na założenie publicznej biblioteki w mieście stołecznym Galicji Lwowie, przekazuję i przeznaczam” – wyliczał Ossoliński w spisanym prze siebie „Ustanowieniu Familijnym biblioteki publicznej pod imieniem Ossolińskich w Lwowie”. Dokument powstał 16 października 1816 roku.

Nie wystarczył jednak sam testament hrabiego, potrzeba było prawnego potwierdzenia. Akt ten dokonał się dokładnie 201 lat temu, 4 czerwca 1817 roku, gdy dokument zaakceptował swym podpisem cesarz Franciszek I. Od tego dnia datuje się trwająca już 201 lat historia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.