W dniu 16 lutego przypada 40 rocznica śmierci Kazimiery „Iłły” Iłłakowiczównej  (1889-1983) – emancypantki, poetki, prozaiczki i tłumaczki.

Urodziła się w Wilnie. Do momentu dotarcia przez biografów autorki do oryginalnych dokumentów, podawane były dwie daty jej urodzenia, 1889 lub 1892 rok. Ostatecznie na podstawie metryki urodzenia znajdującej się w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym, ustalono rok urodzenia – 1889. Autorka sama przyznawała się do „odmładzania”, korzystając z dość częstej wówczas okoliczności, jaką było zamieszanie po I wojnie światowej, gdzie wiele dokumentów zwyczajnie zagubiono.

Była nieślubnym dzieckiem Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana wywodzącego się ze słynnej wileńskiej rodziny związanej z Adamem Mickiewiczem. Dość szybko została osierocona, a opiekę nad nią przejęli krewni. Nie przeszkodziło to jednak autorce w zdobyciu solidnego wykształcenia, zwieńczonego zdobyciem absolutorium na kierunku filologii polskiej i angielskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Debiutowała jako poetka już w trakcie studiów wierszem „Jabłonie” opublikowanym w Tygodniku Ilustrowanym (1905 r.). Pierwszy zbiór poetycki pt. „Ikarowe loty”,  w którym znalazły się „Jabłonie” ukazał się w 1911 roku.

Pierwszą wojnę światową spędziła pełniąc funkcję siostry miłosierdzia na froncie wschodnim w kolumnie Wszechrosyjskiego Związku Ziemskiego. W trakcie służby ciężko zachorowała. Przeżycia związane z tamtym czasem odmieniły jej podejście do religii i znalazły odbicie również w jej twórczości, chociażby w tomikach wierszy wydanych w 1917 roku : „Trzy struny”, „Kolędy polskiej biedy. W godzinę powrotu”.  Po wyjściu z choroby i zakończeniu swojej pracy jako sanitariuszka zatrzymała się w Piotrogrodzie (obecnie Petersburg), gdzie pełniła funkcję korektorki i redaktorki w polskiej drukarni. Współpracowała z „Dziennikiem Petrogradzkim” i „Echem Polskim”.

Po powrocie do Polski, w latach 1918–1925 i 1935–1939 pracowała w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, początkowo jako młodszy referent, później referent i radca ministerialny. Była pierwszą kobietą w Polsce pełniącą funkcję radcy ministerialnego. Po przewrocie majowym w 1926 przeszła do Ministerstwa Spraw Wojennych i przez 10 lat pełniła funkcję osobistej sekretarki marszałka Józefa Piłsudskiego. Fascynacja marszałkiem przelana została również na papier w tomikach wierszy: „Słowik litewski. Poezja” (1936 r.), „Wiersze o marszałku Piłsudskim 1912-1935” (1936 r.) oraz we wspomnieniach spisanych w książce “Ścieżka obok drogi”(1939 r.).

Jednocześnie publikowała swoje utwory i brała czynny udział w życiu literackim. Publikowała między innymi w „Skamandrze”, „Wiadomościach Literackich” czy „Kurierze Porannym”. Była znaną i docenianą osobowością międzywojnia. W tym czasie powstawały również mniej znane szerszemu gronu odbiorców, jednak równie ważne utwory pisane dla dzieci: „Bajeczna opowieść o królewiczu La-Fi-Czaniu, o żołnierzu Soju i dziewczynce Kio”(1918 r.), „Rymy dziecięce” (1923 r.).

W trakcie II wojny światowej Iłłakowiczówna wraz z ministerstwem została ewakuowana do Rumunii. Na tereny Polski powróciła w 1947 r. i osiedliła się w Poznaniu. W okresie poznańskim zarabiała jako nauczycielka języków obcych. Zajmowała się również tłumaczeniami z języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego, rumuńskiego i węgierskiego. Najbardziej cenionym i uznanym za kongenialny, tłumaczeniem jest „Anna Karenina” Lwa Tołstoja (pierwsze wydanie 1952-1953). Z innych należałoby wymienić: „Rabin Bacherach” Heinricha Heinego (1954), „Egmont” Johanna Wolfganga Goethego (1956) czy „Lenc” Georga Büchnera (1956).

W 1956 roku była świadkiem wydarzeń poznańskich, które głęboko nią wstrząsnęły. Związane z nimi dramatyczne przeżycia opisała w wierszu pt. „Rozstrzelano moje serce w Poznaniu”. Utwór ten jest nadal przez wielu uważany za manifest, symbol walki i pamięci o tych, którzy zginęli za wolność.

W okresie powojennym Iłłakowiczówna wydała kilkanaście tomików, opublikowała wspomnienia i próby sceniczne. Ukazały się wtedy również wznowienia wierszy przedwojennych. Na tym etapie biografii autorki najważniejszy jest tomik „Szeptem” (1966 r.) będący ostatnim, autorskim tomem jej wierszy.

Kazimiera Iłłakowiczówna jest prawdopodobnie jedną z najbardziej uhonorowanych poetek współczesnych. Otrzymała ponad piętnaście różnego rodzaju nagród, m.in. nagrodę m. Wilno (1935), nagrodę Węgierskiego Stowarzyszenia im. A. Mickiewicza (1938), nagrodę PEN Clubu za przekłady (1954), nagrody m. Poznania (1956, 1967), nagrodę państwową I stopnia (1976), nagrodę „Kultury” (Paryż 1971), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1974), Złoty Order Pracy Węgierskiej Republiki Ludowej (1978) czy wreszcie doktorat honoris causa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu (1981).

Ko­niec ży­cia spę­dzi­ła jako osoba nie­wi­do­ma, po nie­uda­nym za­bie­gu sko­ry­go­wa­nia ja­skry. Ka­zi­mie­ra Ił­ła­ko­wi­czów­na zmar­ła 16 lu­te­go 1983 roku w Po­zna­niu.

Opracowała Żaklina Szynkiewicz (Dział Przechowywania i Udostępniania ZNiO)