Dnia 3 czerwca mija 120. rocznica śmierci jednego z głównych przedstawicieli nurtu naturalistycznego w literaturze, powieściopisarza, nowelisty, publicysty, pedagoga – Adolfa Dygasińskiego (1839-1902).

Pisarz przyszedł na świat w Niegosławicach, w województwie kieleckim. Pierwsze nauki pobierał u księdza Augusta Bieleckiego w Zieleńcach, potem w Pińczowie, a następnie w wyższej szkole realnej w Kielcach.

W 1862 rozpoczął studia na wydziale historyczno-filologicznym Szkoły Głównej w Warszawie. Naukę przerwał mu wybuch powstania styczniowego, w którym wziął udział i był w związku z tym dwukrotnie aresztowany. Po upadku powstania podjął dalszą naukę w Szkole Głównej, jednakże przerwał ją i wyjechał na dalsze studia do Pragi. Zła sytuacja finansowa zmusiła go do powrotu do Polski i podjęcia pracy jako prywatny nauczyciel w domach ziemiańskich. Jego wychowankami byli m. in. późniejszy malarz Jacek Malczewski oraz pisarz i dziennikarz Wacław Karczewski.

W 1871 zamieszkał w Krakowie, rok później przejął księgarnię Franciszka Trzecieskiego i zajął się inicjowaniem i finansowaniem przedsięwzięć wydawniczych, wśród który znalazły się „Biblioteka Umiejętności Przyrodniczych”, „Wydawnictwo Dzieł Tanich i Pożytecznych”, czasopismo „Szkice Społeczne i Literackie”. Na skutek bankructwa w 1877 przeniósł się do Warszawy, gdzie zarabiał, pisząc artykuły do „Ateneum”, „Niwy”, „Nowin” czy „Wędrowca”, podjął także współpracę z „Przeglądem Tygodniowym”. Pracował również jako nauczyciel prywatny oraz szkolny w szkole Hermana Benniego, która ostatecznie została zamknięta przez władze z powodu prowadzonych przez Dygasińskiego lekcji w języku polskim. Pisarza pozbawiono wówczas dożywotnio prawa do nauczania w szkołach.

W latach 1882-1886 zainicjował i redagował „Przegląd Pedagogiczny”. Wydawał podręczniki i prace metodyczne dotyczące głównie nauczania początkowego.

Na rok 1884 przypada debiut literacki Dygasińskiego, wydał wówczas na łamach „Przeglądu Tygodniowego” utwór “Za krowę. Opowiadanie z życia ludu”. W roku debiutu  wszedł razem z Antonim Sygietyńskim i Stanisławem Witkiewiczem w skład nowej redakcji “Wędrowca” i współpracował z tym periodykiem przez kolejnych kilkanaście lat. Jako korespondent „Kuriera Warszawskiego” został wysłany do Brazylii, skąd wysyłał reportaże o losach polskich emigrantów.

Pod koniec życia osiadł w Warszawie. Zmarł po kilkumiesięcznej chorobie. Grób pisarza znajduje się na cmentarzu Powązkowskim.

Opracowała: Żaklina Szynkiewicz (Dział Przechowywania i Udostępniania Nowych Druków Zwartych)