Czytelnia Działu Mikroform
Początki powstania Działu Mikroform sięgają lat 50 ubiegłego stulecia i wiążą się akcją zabezpieczania najcenniejszych zasobów poprzez ich mikrofilmowanie. W Ossolineum utworzono wówczas własną pracownię reprograficzną. W związku z tym pojawiła się również konieczność powołania komórki, która zajęłaby się gromadzeniem, katalogowaniem i przechowywaniem zgromadzonych materiałów mikrofilmowych. W początkowych latach istnienia pracowni reprograficznej wykonywano tylko kopie negatywowe, które miały stanowić zabezpieczenie na wypadek zniszczenia oryginałów. W późniejszym etapie działalności działu zaczęto gromadzić również mikrofilmy pozytywowe i kopie diazo, które mogły być udostępniane czytelnikom i wysyłane do innych bibliotek w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych.
Zbiory są sukcesywnie uzupełniane o mikrofilmy ze zbiorów innych bibliotek, zarówno krajowych, jak i zagranicznych np. niektóre dokumenty i listy dotyczące Józefa Maksymiliana hrabiego Ossolińskiego pochodzą z Austriackiej Biblioteki Narodowej i Austriackiego Archiwum Państwowego w Wiedniu. Posiadamy również w zbiorach mikrofisze wydanego w Monachium Polskiego Archiwum Biograficznego z biogramami znanych i mniej znanych osobistości historycznych od XVIII do połowy XX wieku.
Płyta ze zdigitalizowanym rękopisem lwowskim
Od 2003 roku Dział Mikroform został włączony do prac związanych z digitalizacją. Gromadzimy, przechowujemy, katalogujemy i udostępniamy online kopie cyfrowe dawnych zbiorów ossolińskich, które znajdują się we Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece Ukrainy im. W. Stefanyka. Dotacja Sejmu RP, przyznana ZNiO w 2004 roku, pozwoliła na realizację szeroko zakrojonego projektu digitalizacji rękopisów ossolińskich, których część pozostała we Lwowie, część natomiast przewieziono w latach 1946-1947 do Wrocławia. W pierwszym etapie prac zdigitalizowane zostały zinwentaryzowane rękopisy i autografy Biblioteki Zakładu Narodowego, następnie skopiowano archiwum Zakładu i archiwum Wydawnictwa ZNiO. Następnym etapem było zabezpieczenie archiwów czołowych polskich rodzin magnackich i szlacheckich. Dzięki tej akcji możliwe stało się scalenie ossolińskich zbiorów rękopiśmiennych.
Zdigitalizowane archiwa rodzinne dostępne w DBC
Oprócz dotacji Sejmu RP Ossolineum stara się pozyskiwać inne środki na kontynuację działań digitalizacyjnych związanych ze scalaniem kolekcji rękopisów. I tak w latach 2019-2020 dzięki dofinansowaniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonego na działalność upowszechniającą naukę zdigitalizowano i udostępniono online część kolejnych zasobów pozostałych we Lwowie. Są to fragmenty trzech archiwów : Agenora Gołuchowskiego, Włodzimierza Kozłowskiego oraz Krzeczunowiczów. Kopie cyfrowe w postaci plików PDF zasiliły ossolińską kolekcję Dolnośląskiej biblioteki Cyfrowej i są dostępne pod adresem https://tiny.pl/7h5d2
Od końca roku 2012 projektem cyfryzacji i scalania ossolińskich zbiorów objęte zostały również czasopisma. Z tych pozostałych we Lwowie wytypowano do digitalizacji przede wszystkim tytuły całkowicie niedostępne w zbiorach krajowych, zachowane częściowo czy też będące w rozproszeniu. Dodatkowe informacje oraz cyfrowe wersje rękopisów i czasopism można znaleźć w katalogu pod adresem http://bazy.oss.wroc.pl/kzc/. Część kolekcji czasopism lwowskich jest prezentowana również w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej.
Równolegle z pracami związanymi z utrwalaniem dziedzictwa Ossolineum pozostałego we Lwowie prowadzone jest skanowanie i mikrofilmowanie zbiorów wrocławskich. Dzięki realizowanemu przez Bibliotekę w latach 2007-2009 projektowi pn. „Konserwacja i digitalizacja zbiorów Biblioteki ZNiO we Wrocławiu” dofinansowanemu ze środków Mechanizmu Gospodarczego EOG zbiory powiększyły się o 1.500 tys. skanów i klatek mikrofilmowych najcenniejszych ossolińskich starych druków. Informację o zakresie zdigitalizowanego zasobu uzyskać można pod adresem http://bazy.oss.wroc.pl/pn/. Cyfrowe kopie tych druków w formacie DjVu stopniowo włączane są również do zbiorów Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej.
Kolejnym projektem digitalizacyjnym, przeprowadzonym tym razem przy wsparciu funduszy z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, był „System upowszechniania piśmienniczych zbiorów specjalnych OSSOLINEUM we Wrocławiu poprzez digitalizację i publikację internetową jako promocja i popularyzacja dziedzictwa kulturowego”. Program realizowano w latach 2010-2012 i obejmował on utworzenie kopii cyfrowych najcenniejszych ossolińskich starych druków, rękopisów oraz cymeliów i ich publikację w DBC. Wszystkie zdigitalizowane w ramach tego działania publikacje dostępne są na platformie Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej.
Archiwum Tow. im. Szewczenki
W ramach wspomnianej wyżej dotacji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonej na działalność upowszechniającą naukę, oprócz cennych archiwów z kolekcji Biblioteki im. Stefanyka we Lwowie, w 2019 roku udało się zdigitalizować zdeponowaną w Ossolineum wrocławską część Archiwum Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki. Zeskanowaną i opracowaną merytorycznie kolekcję można oglądać w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej pod adresem https://tiny.pl/7mmgd
Obecnie prace w Dziale Mikroform i Zbiorów Cyfrowych koncentrują się głównie na udostępnianiu mikrofilmów i kopii cyfrowych zdigitalizowanych materiałów. Z mikrofilmów można korzystać na miejscu w czytelni jak również wypożyczamy je do innych placówek poprzez wypożyczalnię międzybiblioteczną. Materiały cyfrowe prezentujemy na miejscu oraz prowadzimy działalność związaną z upowszechnianiem tych zbiorów online. W oparciu o skany rękopisów i czasopism lwowskich przygotowujemy publikacje cyfrowe, które następnie publikujemy zarówno w naszym lokalnym Katalogu Zbiorów Cyfrowych jak i stale zasilamy zasoby Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej. Od 2017 roku, odkąd Ossolineum zakupiło skaner książkowy BookEye, gromadzimy i opracowujemy skany wykonane w naszej pracowni reprograficznej.
Literatura dotycząca zbiorów mikroformowych
Z. Polakiewicz, Profil gromadzenia zbiorów mikroformowych [Zakładu Narodowego im. Ossolińskich]. „Czasopismo ZNiO” 2011 z. 22, s. 275
M. Huczek, V. Szymczyk: Dział Mikroform i Zbiorów Cyfrowych [w:] Nie tylko książki. Ossolińskie kolekcje i ich opiekunowie, red. M. Dworsatschek, Wrocław 2018, s. 309-343