Wyrażenie “najcenniejsze obiekty” powinno zostać ujęte w cudzysłów, ponieważ ich drogocenność nie oznacza jedynie wartości materialnej. Na unikatowość tych zbiorów składa się wiele innych elementów wyróżniających je z grona pozostałych egzemplarzy z kolekcji. Określa się je mianem CYMELIUM (CIMELIUM) – słowo pochodzące z j. greckiego („nieruchomość, kosztowność, skarb, klejnot”) – w bibliotekarstwie funkcjonujące jako synonim eksponatów szczególnie wartościowych, chronionych i przechowywanych w specjalnych, wydzielonych pomieszczeniach.
W dziale Przechowywania i Udostępniania Nowych Druków Zwartych Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ze względu na jego specyfikę i profil gromadzenia, czyli książki wydane od XIX do XXI wieku, wydzielono cymelia stanowiące historycznie najmłodszy zbiór w porównaniu z pozostałymi, najstarszymi i najcenniejszymi obiektami gromadzonymi w pozostałych działach specjalnych (rękopisy, starodruki, grafiki i rysunki, mapy i atlasy).
Z księgozbioru, który dotarł do Wrocławia ze Lwowa w 1946 i 1947 roku, egzemplarze unikatowe zaliczone do kategorii cymeliów wyznaczono dopiero po II wojnie światowej. Obecnie ossolińska kolekcja liczy prawie 1000 dzieł tego rodzaju i jest sukcesywnie uzupełniana i weryfikowana.
Nawiązując do wspomnianej wyżej wielowymiarowości gromadzonych cymeliów w zasobach ossolińskich wyodrębnia się :
-
- pierwodruki dzieł wybitnych polskich pisarzy XIX wieku, głównie narodowych wieszczów: Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Zygmunta Krasińskiego
- egzemplarze zawierające ślady dawnych właścicieli bądź też ukazujące związki łączące wybitne osobistości z Ossolineum lub innymi osobami ( czyli egzemplarze posiadające autografy, znaki proweniencyjne, dedykacje, exlibrisy, odręczne notatki )
- dzieła dokumentujące istotne dla dziejów i kultury Polski wydarzenia narodowe (rzadko spotykane odezwy i druki konspiracyjne, głównie tajne druki ossolińskie jak również druki emigracyjne)
- druki unikatowe ze względu na formę wydania (miniatury, zwoje, duże formaty, gry planszowe, książki bibliofilskie o nietypowych oprawach)
- luksusowe edycje sławnych oficyn drukarskich (Samuela Tyszkiewicza, Jana Kuglina, wydawnictwa Kornów), artystyczne edycje “Biblioteki Medyckiej”, książki z ilustracjami sławnych artystów lub wyróżniające się ze względu na technikę druku
- druki związane z historią Lwowa i Wrocławia
- “curiosa” oraz niskonakładowe druki rzadkie
Ze względu na konieczność zachowania szczególnych warunków przy udostępnianiu, zbiory te są sporadycznie prezentowane publicznie a co za tym idzie pokazywane jedynie przy okazji wystaw bądź podczas wykładów prowadzonych przez pracowników Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Chcąc przybliżyć szerszemu gronu odbiorców ossolińskie “skarby” będziemy prezentować w tym miejscu, najciekawsze egzemplarze znajdujące się w naszych magazynach za pomocą możliwości jakie daje internet. Serdecznie zapraszamy do śledzenia tej części strony internetowej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Żaklina Szynkiewicz, Dział Przechowywania i Udostępniania Nowych Druków Zwartych ZNiO