Rola kobiety na przestrzeni wieków zmieniała się. Do XVIII wieku kobiety  były postrzegane jako istoty podrzędne w stosunku do mężczyzny. Nawet opiekę nad dzieckiem często sprawował ojciec, gdyż uważano, że matka – osoba słabsza i gorsza może mieć na nie zły wpływ.

Niemniej już od przełomu wieków XVIII i XIX  z powodu przemian społeczno-obyczajowych i rewolucji  technologicznej, które zapoczątkowały zmiany obyczajowe, postrzeganie roli kobiet powoli zmieniało się, co zalazło też odzwierciedlenie w literaturze. Kopalnią wiedzy o ówczesnym wzorcu kobiety, pełnionych przez nią rolach, jej powinnościach i miejscu w społeczeństwie, rodzinie i towarzystwie są liczne dzienniki, pamiętniki i zbiory listów .

W zbiorach Ossolineum znajduje się wiele publikacji traktujących o płci pięknej, jak i takich, których autorkami były kobiety. Są to zarówno książki – czyli wydawnictwa zwarte, jak – coraz bardziej popularne w XIX w. – czasopisma, kalendarze czy druki okolicznościowe.

Anastazja Dzieduszycka, „Kilka myśli o wychowaniu i wykształceniu niewiast naszych”. Warszawa 1874.

Kolejne wydanie poradnika o wychowaniu płci pięknej, ogłoszone (podobnie jak i pierwsze) przez autorkę pod pseudonimem. Dzieduszycka opowiadała się za dopuszczeniem kobiet do wszelkiej pracy i możliwości zarabiania, walczyła o zakładanie szkół zawodowych, uważała jednak, że należy tworzyć odrębne szkoły wyższe dla mężczyzn i kobiet. Anastazja Dzieduszycka pracowała jako nauczycielka języka polskiego i pedagogiki w żeńskim seminarium nauczycielskim.

 

 

 

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, „Dzieła Klementyny z Tańskich.” T.9. O powinnościach kobiet. Warszawa 1876. 

Polska pisarka, tłumaczka, redaktorka, wydawczyni, pedagożka i działaczka społeczna. Była pierwszą Polką utrzymującą się z własnej pracy twórczej i pedagogicznej, jedną z pierwszych polskich pisarek tworzących utwory dla dzieci i młodzieży jak  również pionierką patriotyczno-obywatelskiego wychowania kobiet. Prezentowane dzieło jest o tyle istotne, iż zostało wydane pod redakcją Narcyzy Żmichowskiej – dydaktyczki i pedagożki, której poglądy ukształtowały się w opozycji do poglądów Hoffmanowej, której zarzucała „męski punkt widzenia”, konserwatyzm i brak patriotyzmu. Żmichowska opracowała program kształcenia dziewcząt. Uważała, że wiedza potrzebna jest kobietom przede wszystkim po to, aby mogły podejmować w życiu świadome decyzje i wybierać różne formy działalności społecznej,a nie tylko zwyczajowe funkcje żony i matki. Celem nauczania kobiet miało być ich usamodzielnienie. Żmichowska zachęcała kobiety do tworzenia między „siostrzanych więzi”, bo łączy je wspólny los (wprowadziła nawet nazwę takiej więzi: „posiestrzenie”).

 

 

 

„The Keepsake”. 1830. 

Angielski rocznik literacki, wydawany od 1828-1857 roku, w okresie  Bożego Narodzenia, do przeglądania w ciągu roku. Była to książka podarunkowa  zaprojektowana z myślą o młodych kobietach.

 

 

Maria Konopnicka, „Italia” Kraków 1901.

Zbiór poezji, który powstał jako efekt podróży poetki po krajach Europy. Autograf autorki.

 

 

Maryla Wolska, „Swanta: baśń o prawdzie”. Lwów 1906.  Egzemplarz z autografem i dedykacją autorki .

Poetka polska okresu Młodej Polski, w późniejszych latach tworzyła pod pseudonimem Iwo Płomieńczyk. Jej debiut literacki przypadł na rok 1893, miała wówczas dwadzieścia lat. Poetka w dorobku literackim ma zbiory poezji (są to przede wszystkim wiersze o tematyce miłosnej), dramat (prezentowana Swanta) i tom nowel. Wolska publikowała swoje utwory także w czasopismach, takich jak „Lamus”, „Krytyka” czy „Irys”. Ostatni tomik jej wierszy, wydany w roku 1929 i zatytułowany Dzbanek malin, cieszył się dużym uznaniem krytyków.

 

 

Hardy Edward John, „Świat kobiety”. Warszawa 1890. 

Praca irlandzkiego autora w tłumaczeniu Walerii Marrene-Morzkowskiej.

 

 

Żaklina Szynkiewicz, Dorota Jońska-Amanowicz, Dział Udostępniania i Przechowywania Nowych Druków Zwartych