Pierwszego dnia lutego tego roku mija dekada od śmierci Wisławy Szymborskiej. Choć powszechnie znana jest ona przede wszystkim jako osoba tworząca poezję, za którą w 1996 roku została uhonorowana literacką Nagrodą Nobla, ostatnio coraz częściej wspomina się o niej jako o artystce tworzącej także inne gatunki artystyczne. W ubiegłym roku nakładem wydawnictwa „Znak” opublikowana została książka Ćwiartka Szymborskiej, czyli lektury nadobowiązkowe w wyborze Jacka Dehnela i ze wstępem przez niego napisanym. Dehnel przedstawił Szymborską przede wszystkich jako wspaniałą felietonistkę, którą rzeczywiście była. Ułożył on (subiektywny, jak przyznaje w przedmowie) wybór tekstów z tworzonego przez nią przez lata cyklu o tytule Lektury nadobowiązkowe. Jego kolejne fragmenty pojawiały się w latach 80. w „Życiu Literackim”, a następnie w „Piśmie”, „Odrze” i „Gazecie Wyborczej”, aż do 2003 roku. Dodatkowym atutem książki są zamieszczone w niej przedruki niepublikowanych dotąd wyklejanek pochodzących z korespondencji noblistki z siostrą.

To właśnie ta specyficzna, praktykowana przez nią forma wyrazu sprawia, że o Szymborskiej mówić dziś można także jako o artystce nie tylko słowa. Charakterystyczne dla niej wyklejanki, czyli specyficzny rodzaj słowno-graficznego kolażu, były przez nią tworzone przez wiele lat i często zamieszczane w codziennej korespondencji. Za przykład posłużyć może kolekcja listów, które Szymborska wymieniała z innym polskim poetą, Tadeuszem Różewiczem, a które obecnie znajdują się w zbiorach Działu Rękopisów Biblioteki Ossolineum. Na szczególną uwagę zasługuje także tomik poetycki Koniec i początek wydany przez wydawnictwo „a5” w roku 1993, przechowywany w zbiorze cymeliów Działu Przechowywania i Udostępniania. Zawiera on dedykację autorki dla Zofii i Władysława Bartoszewskich wykonaną właśnie w formie kolażu. Obok autorka zamieściła także dedykację słowną.

Podobnie jak Ćwiartka Szymborskiej… skomponowana jest wydana w 2003 roku nakładem wydawnictwa „a5” książka Szymborskiej pt. Rymowanki dla dużych dzieci. Tutaj tekstowi towarzyszą także komentarze w formie graficznej. Same teksty (przeważnie krótkie, rymowane wiersze) podzielone zostały zaś na kilka podkategorii, dla których oryginalne nazwy wymyślił sekretarz noblistki, Michał Rusinek.

Doskonały zmysł obserwacyjny Szymborskiej oraz jej cięty dowcip sprawia, że te krótkie formy literackie oraz kolaże graficzne pozostają do dzisiaj trafnymi komentarzami otaczającej nas rzeczywistości. Ich lekki, a zarazem błyskotliwy przekaz sprawia, że nie sposób pozbyć się wrażenia, że noblistka wyśmienicie odnalazłaby się w dzisiejszej kulturze tworzenia memów. Oczywiście, zmarła w 2012 roku poetka miała szansę poznać internet oraz jego specyficzny sposób funkcjonowania, ale i tak ciekawą pozostaje myśl, jak skomentowałaby świat i Polskę dziś, dekadę po swojej śmierci.

Opracowała Natalia Szumna (Dział Przechowywania i Udostępniania)