Most nad piekłem : amerykańskie bombowce na polskim niebie / Serhii Plokhy, tł. Bartłomiej Pietrzyk, Kraków 2022

Kilkanaście dni temu minęła kolejna, 78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Anonsowana dziś przez nas książka opisuje między innymi, wydarzenia bezpośrednio związane z powstańczym zrywem. Chcemy dziś zwrócić uwagę Czytelników na książkę „Most nad piekłem :  amerykańskie bombowce na polskim niebie” autorstwa Serhia Plokhy’ego, uznanego ukraińskiego historyka i wykładowcy Uniwersytetu Harvarda.

„W południe 18 września 1944 roku niebo nad płonącą Warszawą wypełniły klucze Latających Fortec. 110 bombowców B-17 zrzuciło 1300 pojemników z bronią i zaopatrzeniem dla powstańców. Skuteczność akcji była znikoma. Większość zasobników trafiła w ręce Niemców lub zatonęła w Wiśle. Już od pierwszych dni powstania Roosvelt i Churchill nakłaniali Stalina, by zgodził się na niesienie pomocy walczącej Warszawie. Ten wolał jednak utopić miasto w morzu krwi. Narosłe wówczas nieporozumienia były początkiem kolejnej, tym razem zimnej wojny”.

Autor przedstawianej publikacji zadaje sobie pytanie o przyczyny rozpadu wielkiej koalicji, stawia tezę, że koalicję na klęskę skazał wewnętrzny konflikt między sowiecką a amerykańską tradycją oraz kulturą polityczną i zaczęła się ona rozpadać już w trakcie II wojny światowej, a nie dopiero po jej zakończeniu. Autor skupia swoją opowieść na jedynym miejscu w którym Sowieci i Amerykanie mieli okazję żyć i walczyć razem, czyli trzech bazach Sił Powietrznych USA, założonych w kwietniu 1944 roku pod Połtawą, w dzisiejszej Ukrainie. Bazy te nie były ani małe, ani symboliczne. W operacjach wahadłowych brały udział tysiące pilotów, mechaników i szeregowych żołnierzy. Tysiące obywateli Ukrainy miały możliwość spotkać się z amerykańskimi lotnikami, a czasem nawiązać z nimi bliskie relacje.

Dzieje baz lotniczych w Ukrainie w latach 1944-1945 zostały już obszernie opisane, jednak w prezentowanej pracy po raz pierwszy wykorzystano niedostępne wcześniej źródła – akta KGB i poprzedzających go instytucji, które dokumentują prowadzoną przez sowiecki kontrwywiad wojskowy i tajną policję inwigilację Amerykanów oraz ich kontakty z przedstawicielami Armii Czerwonej i wśród miejscowej ludności. Akta te założono w chwili postania baz i prowadzono dalej po nastaniu zimnej wojny aż do połowy lat 50. XX wieku. Przemiany społeczno-polityczne, do których doszło w Ukrainie w latach 2013-2014, zaowocowały między innymi bezprecedensowym otwarciem archiwów byłego KGB, w tym oddziedziczonych po kontrwywiadzie wojskowym materiałów z lat II wojny światowej.

Most nad piekłem : amerykańskie bombowce na polskim niebie / Serhii Plokhy, tł. Bartłomiej Pietrzyk, Kraków 2022