Mapa Dolnego Śląska, „Silesia Inferiore” Wenecja 1692
Wśród licznych darów, które wzbogacają Zakład Narodowy im. Ossolińskich, trafiła do zbiorów kartograficznych w 2002 r. ważna i ciekawa część kolekcji Tomasza Niewodniczańskiego, obejmująca ponad 200 dawnych map, planów i widoków o tematyce śląskiej. Wśród nich znajdują się materiały nie tylko ważne dla poznania dziejów kartografii Śląska, lecz również przyciągające uwagę swoją atrakcyjnością wizualną.
Mapa Dolnego Śląska, zatytułowana Silesia Inferiore, której autorem był włoski kartograf Vincenzo Maria Coronelli, ukazała się drukiem w Wenecji w 1692 r., zamieszczona zaś była w dziele Corso geografico universale, a także w Atlante Veneto w tym samym czasie. Wykonano ją jako miedzioryt kolorowany ręcznie, w skali – w przybliżeniu – 1:450 000. W Dziale Kartografii Biblioteki Ossolineum jest opatrzona sygnaturą 8929/C/III.
Nie wszystkie cechy mapy są oryginalne i wynikają z zastosowanych po raz pierwszy rozwiązań. Jest mianowicie przeróbką opracowania kartograficznego autorstwa Jonasa Scultetusa, który zasłynął jako autor ośmiu map poświęconych Śląskowi, w tym całego regionu, Dolnego Śląska, kilku księstw i hrabstwa kłodzkiego. Pierwowzór pracy V. Coronellego stanowiła właśnie mapa Dolnego Śląska J. Scultetusa, wydana po raz pierwszy w 1638 r. w amsterdamskiej oficynie Henricusa Hondiusa.
Do znamiennych elementów mapy V. Coronellego, wynikających z czerpania z dorobku J. Scultetusa, zalicza się przede wszystkim orientacja wschodnia całego ujęcia, a także liczne szczegóły treści kartograficznej, takie jak rysunek rzek, rozmieszczenie osadnictwa czy ukształtowanie terenu, a nawet niektóre dodatki ikonograficzne, takie jak lokalizacja na polu mapy herbów poszczególnych terytoriów. Natomiast niewątpliwym własnym wkładem twórców z Italii jest – oczywiście oprócz nadania dziełu włoskiej wersji językowej – mocne odwołanie się do efektu estetycznego, poprzez uatrakcyjnienie atrakcyjności wizualnej.
Kartusz mapy „Silesia Inferiore”, Wenecja 1692
Tytuł umieszczono w lewym górnym narożniku, w okrągłym kartuszu z bogatą dekoracją zwierzęco-roślinną. W prawym dolnym rogu naniesiono dwie podziałki liniowe, powyżej których przedstawiono trzy postacie ludzkie, w tym mierniczego z cyrklem i mężczyznę prezentującego tkaninę z tarczą herbową. Ikonografii w zasadzie nie nadano charakteru informacyjnego odnoszącego się do ukazanego terytorium, chyba że przyjmiemy, iż taką rolę spełniają liczne kiście winogron, mogące nawiązywać do typowych upraw z północno-zachodniej części regionu. Jednak pozostałe elementy, takie jak postaci satyrów, lwy czy kozły kierują odbiorcę raczej w stronę symbolicznego pojmowania graficznych dodatków do kartusza. Pod tym względem zabrakło tu jeszcze praktyki towarzyszącej mapom księstw śląskich, zebranym pół wieku później w Atlasie Śląska (Atlas Silesiae), obfitującym w ogromny potencjał poznawczy zawarty również w zdobnictwie. Jednak mapa V. Coronellego stanowi znakomity przykład typowego dla swojej epoki, udanego połączenia właściwego obrazu kartograficznego z komercyjnymi walorami artystycznymi.