567 lat temu pod murami jednego z najwspanialszych miast w historii – Konstantynopola, zwanym Drugim Rzymem, trwało oblężenie wojsk tureckich. Wkroczenie do miasta sułtana Mehmeda II – 29 maja 1453 r. rozpoczęło nowy okres w historii świata. W mniej więcej tym samym czasie w Europie zaczął rozpowszechniać się wynalazek druku, dzięki któremu wiele świadectw egzystencji Cesarstwa Bizantyńskiego zostało ocalonych od zapomnienia.

Dobrym przykładem tego zjawiska jest utrwalenie widoku hipodromu w Konstantynopolu od strony wschodniej, opublikowane po raz pierwszy w De ludis circensibus, Onofrio Panvinio (Wenecja 1600). Autorem tego miedziorytu jest Étienne Dupérac, architekt samego Henryka IV Burbona. Artysta miał wykonać to dzieło ok. 1580 r., ponoć na podstawie rysunków, pochodzących jeszcze z końca XV w. Rycina ta jest najstarszym znanym nam przedstawieniem konstantynopolitańskiego hipodromu od czasów pojawienia się druku. Pod niniejszym wpisem prezentujemy reprodukcję tego wyjątkowego przedstawienia z naszych zbiorów, pochodzącą z dziewiątego tomu Thesaurus Antiquitatum Romanarum, Johanna Georga Graeviusa (Wenecja 1735) [sygn. XVIII-46661].

Pierwotnemu budynkowi, wzniesionemu jeszcze przez Septymiusza Sewera (cesarza w latach 193-211) monumentalny wymiar (zarówno fizyczny, jak i symboliczny) nadał Konstantyn Wielki (cesarz w latach 306-377). Ta wspaniała budowla o wymiarach ok. 450×130 m., mogła pomieścić ok. 100 000 widzów. W bizantyńskiej stolicy, zgodnie z rzymskimi wzorcami, podwójny tor głównego cyrku miasta dzieliła tzw. spina, wokół której ścigały się konne rydwany. W miejscu tym umieszczano pomniki, obeliski i inne wspaniałe dzieła sztuki. Na niniejszym miedziorycie warto zwrócić uwagę zwłaszcza na odznaczający się swoja formą tzw. obelisk Teodozjusza, do dziś widoczny we współczesnym Stambule. Monument ten został przewieziony ze świątyni Amona w Karnaku (Egipt) przez Teodozjusza I (cesarza w latach 379-395). Ten datowany na XV w. p.n.e. i ważący ok. 300 ton granitowy obelisk, o wysokości 20 m, został ufundowany przez faraona Totmesa III, na pamiątkę swych zwycięstw w Mezopotamii. Pomnik ten pod koniec IV w. został umieszczony na bogato rzeźbionym cokole, z wyobrażonymi scenami z życia na hipodromie.

Na prezentowanej rycinie widoczne są również, zachowane wówczas najwyraźniej, dwie kondygnacje tylnej części cyrku (tzw. sfendone). Owe półokrągłe zakończenie hipodromu, z solidną podstawą rzymskich murów, można zauważyć również na współczesnych zdjęciach tego obiektu. Na koniec warto również wspomnieć o doskonale widocznej tutaj budowli bizantyńskiego kościoła (identyfikowanego często ze słynną ‘Nea Ekklesia’) oraz malowniczo uchwyconych morskich falach, uderzających o wciąż dziś widoczne mury „Królowej Miast”.

Wykorzystane zdjęcia [dostęp 05.08.2020 r.]:

• https://pt.wikipedia.org/wiki/Obelisco_de_Teod%C3%B3sio#/media/Ficheiro:Obelisk_of_Theodosius-Istanbul.jpg
• https://en.wikipedia.org/wiki/Obelisk_of_Theodosius#/media/File:Istanbul.Hippodrome007.jpg
• https://www.flickr.com/photos/cybermacs/33837031855
• http://www.antoine-helbert.com/shop/articles/91518/zoom/_GRAND_PALAIS_SACRE.jpg