Z okazji przypadającej na dzień 28 lipca 210 rocznicy urodzin jednego z najbardziej płodnych pisarzy polskich okresu romantyzmu – Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887) – chcielibyśmy przypomnieć jego dokonania literackie prezentując niektóre z jego najbardziej znanych i cenionych dzieł, znajdujące się w zbiorze cymeliów Biblioteki Ossolińskiej. Egzemplarze prezentowanych dzieł ze względu na swoją szczególną wartość ( nie tylko materialną) są sporadycznie prezentowane publicznie a co za tym idzie pokazywane jedynie przy okazji wystaw bądź podczas wykładów prowadzonych przez pracowników Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Pisarz przyszedł na świat w Warszawie, natomiast wychowywał się w Romanowie pod czujną opieką dziadków Anny Zofii i Błażeja Malskich oraz prababki Konstancji Nowomiejskiej. W 1829 roku podjął studia na Uniwersytecie Wileńskim, początkowo na wydziale lekarskim, z którego jednak przeniósł się na literaturę. Pierwsze jego dzieła literackie pod pseudonimem Kleofasa Fakunda Pasternaka wydane były w petersburskim “Bałamucie” i wileńskim “Noworoczniku Litewskim”.

Twórczość Kraszewskiego można podzielić na trzy główne okresy działalności publicystyczno-poetycko-literackiej: tzw. okres młodzieńczy (1830-1838), okres wołyńsko-warszawski (1838-1863) i okres drezdeński (od 1863).

Podsumowaniem jego działalności na polu dziennikarskim niech będzie liczba około tysiąca artykułów zamieszczonych w czasopismach polskich i zagranicznych;  m.in. redagowanie wileńskiego “Athenaueum” (1841-1851 r.); współpraca z “Tygodnikiem Petersburskim” (od 1837 r.) i “Gazetą Warszawską” (od 1851); a po przeniesieniu się do Warszawy w 1851 r. – redagowanie “Gazety Codziennej” Leopolda Kronenberga (1859 r.), przyczyniając się tym samym do kilkunastokrotnego wzrostu ilości jej  prenumeratorów.

Od 1873 r. Kraszewski poświęcił się wyłącznie pracy literackiej. Bibliografia jego spuścizny liczy ponad 340 powieści i opowiadań (Estreicher oblicza jego twórczość na 600 tomów, 7500 arkuszy druku i 115 000 stron ), kilkanaście utworów scenicznych i podobną ilość prac przekładowych ( łacina, j. angielski, j. francuski, j. niemiecki, j.włoski) oraz ponad 20 prac z dziedziny historii, kultury i archeologii.

Ogółowi czytelników jednak najbardziej znany jest ze swojej działalności powieściopisarskiej,  w ciągu 57 lat napisał ich 232, w tym 144 powieści społeczne, obyczajowe i ludowe, 88 historycznych – z których 29 to cykl powieściowy od “Starej baśni” do “Saskich ostatków”, obejmujący dzieje narodu polskiego od jego początków aż aż do XVIII wieku; spod jego pióra wyszło również sto kilkadziesiąt powieści współczesnych.

Działalność Kraszewskiego nie ograniczała się jedynie do literatury i poezji, był również autorem około tysiąca rysunków i kilkudziesięciu obrazów. Prowadził liczne, historyczne badania źródłowe owocujące później wydaniem 4 tomowej historii Wilna. Został jednym ze współautorów Encyklopedii Orgelbrandta. Był jednym z założycieli Macierzy Polskiej.

Pierwsze kompleksowe zestawienia tytułów utworów J.I.Kraszewskiego związane z jubileuszem 50-lecia twórczości pisarza w 1879 r. Bibliografię chronologiczną wydali wówczas przyjaciele pisarza : Szczepan Bohdanowicz, Wawrzyniec hr. Engeström i Aleksander Nowolecki. Natomiast bibliografię w układzie alfabetycznym ówczesny bibliotekarz Biblioteki Jagiellońskiej Karol Estreicher. W dniach jubileuszu różne dzienniki codzienne i tygodniowe podawały wykazy utworów Kraszewskiego, często dodając do nich uwagę, iż “ w dziejach literatur wszystkich czasów, chyba tylko Lope de Vega i Aleksander Dumas ojciec posiadają twórczość obfitszą, ale i oni nie napisali więcej, bo Kraszewski po pierwsze pisał zawsze sam, a po drugie obok utworów literackich pisał dzieła treści naukowej, prace publicystyczne, artykuły do czasopism, wreszcie korespondencje”. NIe sposób zatem odmówić autorowi określenia “Tytana Pracy”.

Pisarz zmarł w Genewie a jego prochy złożone zostały w krypcie zasłużonych na Skałce w Krakowie.

Opracowała: Żaklina Szynkiewicz (Dział Przechowywania i Udostępniania Nowych Druków Zwartych)