27 stycznia 1945 roku żołnierze Pierwszego Frontu Ukraińskiego dotarli do zespołu niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady w Oświęcimiu. Wolności doczekało się wtedy około 7000 więźniów. Wydarzenie to przeszło do historii jako dzień wyzwolenia Auschwitz i ustanowiono go Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holocaustu.

Obóz w Auschwitz powstał w 1940 roku. Już kilka miesięcy po rozpoczęciu działalności w polskiej prasie konspiracyjnej pojawiały się doniesienia o charakterze obozu, panujących w nim tragicznych warunkach bytowych jak i o przeprowadzanych torturach na więźniach. W 1941 r. zaczęły spływać doniesienia o dużej ilości zgonów wśród osób uwięzionych. Właśnie w tym roku po raz pierwszy użyto komór gazowych do masowego uśmiercania. Wieść o tym szybko rozeszła się wśród społeczeństwa polskiego pod okupacją. Notki prasowe pojawiały się w takich tytułach jak „Świt”, „Biuletyn Informacyjny”, który w numerze z 3 lipca i 2 października 1941 r. zamieszcza informację o znacznym wzroście śmiertelności. Dodatkowo raportują o próbach ucieczki, które „rzadko kończą się pomyślnie, ciała zastrzelonych w czasie takich prób przez pewien czas leżą na publicznym widoku”, ku przestrodze dla innych więźniów. „Polska Informacja Prasowa” w numerze 24 z 1944 roku napisała: „do połowy maja obóz był pod znakiem gazowania żydów węgierskich (…) Według wypróbowanych wzorów do ostatniej chwili utrzymywani są w nieświadomości co do swego losu”. Z tak krótkich przekazów prasowych widać ogrom tragedii, który rozgrywał się w Oświęcimiu. Wszystkich czasopism polskiej prasy podziemnej z okresu okupacji niemieckiej, które pisały o tragedii Auschwitz, nie sposób tutaj wymienić. Wybrano więc tylko kilka z nich.

Relacji prasowych dotyczących samego wyzwolenia nie ma za wiele, głównie ze względu na zbliżającą się konferencję Wielkiej Trójki w Jałcie. Jednak pojawiające się doniesienia o wyzwoleniu Oświęcimia można przeczytać w komunistycznych czasopismach jak „Czerwony Sztandar” czy „Rzeczpospolita”. Na łamach „Czerwonego Sztandaru” pierwsze wspomnienie o obozie pojawia się już 27 stycznia 1945. W tym samym czasie informację o Auschwitz przekazuje również „Rzeczpospolita”. Dalsze relacje pojawiają na przestrzeni kilku miesięcy, do czasu wyzwolenia obozu w Dachau w pod koniec kwietnia.

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z doniesieniami prasowymi dotyczącymi tego wydarzenia. Pozwoli to wychwycić niuanse w narracji prowadzonej przez władze komunistyczne, które do lat 90. XX wieku prowadziły politykę umniejszania zbrodni, jakiej doświadczyły ofiary obozu w Oświęcimiu.