Obchodzony od 62 lat Międzynarodowy Dzień Teatru ma na celu promocję i wymianę informacji na temat teatru, pobudzenie kreacji i zwiększenie współpracy ludzi z nim związanych. Teatr jako instytucja kultury, by przyciągnąć uwagę widzów na swoje spektakle, korzysta z wielu druków reklamowych. Należą do nich zarówno materiały dużego formatu, takie jak plakaty czy afisze, ale również te drobne: programy, repertuary i zaproszenia. Jednak koniecznym dokumentem, swoistym kluczem do teatru, jest bilet. Regulamin Teatru Nowego w Warszawie traktuje bilet jako „[…] dokument uprawniający okaziciela do uczestnictwa w Wydarzeniu”, który może być wykorzystany tylko raz i podlega jednorazowej weryfikacji w chwili wstępu. Cechuje go m.in. krótkotrwała warstwa informacyjna o charakterze użytkowym. Z kolei w regulaminie kaliskiego teatru bilet definiuje się jako dokument umożliwiający wstęp na wydarzenie, zawierający jego tytuł, datę i miejsce.

Pierwszy bilet do teatru, o którym wiadomo, wydał królewski teatr Augusta II. Grywał za darmo, ale żeby móc go obejrzeć, należało zdobyć karteczkę uprawniająca do wejścia na widownię. Wcześniej, bo w 1646 roku, występujący na dworze Zamoyskich zespół cyrkowo-kabaretowy za wstęp pobierał z góry 3 grosze. Natomiast w 1748 roku August III zbudował gmach teatralny zwany Operalnią, w którego francuskojęzycznym regulaminie można odnaleźć słowo „billet”. Ale kiedy w Operalni swoje występy zaczął w 1762 roku zawodowy zespół francuski, zaczęto pobierać opłaty uzależnione od rodzaju miejsc. Tak więc po stu latach wypracowano zwyczaj pobierania opłaty z góry wydawaniem kwitu, który jest jednocześnie przepustką, uprawniającą do zajęcia określonego miejsca na widowni.

Powszechnie wiadomo, że udostępniane na masową skalę druki ulotne uznaje się często za niezbyt wartościowe. Jeżeli jeszcze ich cel jest użytkowy, a format mały, to niszczy się je zaraz po wykorzystaniu. Taki też los najczęściej spotyka bilety. I to nie tylko te, które pozwalają nam podróżować środkami komunikacji miejskiej, ale też te, które są dla nas pośrednikiem do innego świata, jak choćby świata teatru. A przecież są dokumentem naszego wtajemniczania w pewną rzeczywistość, która tak często pozostawia niezapomniane wspomnienia, związane czy to z miejscem wydarzenia, czy z treścią spektaklu. Kiedy, szukając czegoś, natrafimy przypadkiem na bilet ważnego dla nas przedstawienia, odżywają wspomnienia. Wracamy pamięcią do wrażeń, jakie niosła ze sobą premiera długo oczekiwanego spektaklu bądź festiwalu teatralnego, na który nie było się tak łatwo dostać. Wśród DŻS-ów można znaleźć bilety, które dla badaczy życia teatralnego stanowią ważne uzupełnienie. Nie bez przyczyny powstała książka Bilet do teatru Zbigniewa Raszewskiego, traktująca m.in. o tym niepozornym druku ulotnym. Przytaczając historię owego kwitu dokumentującego pobieranie opłaty z góry, autor słusznie zauważa, że: „Całe pokolenia teatromanów marzyły o biletach, zdobywały je kosztem największych wyrzeczeń, nieraz w otwartej walce, a po wyjściu z teatru przeważnie je wyrzucano.”  Na szczęście nie wszystkie bilety trafiały do kosza. Zdarzało się, że ktoś, z sobie tylko znanych powodów, zachowywał bilet. Najczęściej po jednorazowej weryfikacji w chwili wstępu na wydarzenie kulturalne, trafiał do szuflady wraz z zaproszeniem lub programem teatralnym, by następnie razem z większym archiwum przekazać go do zbiorów bibliotecznych. Dzięki temu udało się go włączyć do ossolińskich dokumentów życia społecznego, a dzisiaj można go zaprezentować, pokazując jednocześnie, że i on ulegał różnym zmianom. Forma graficzna biletów uzależniona była głównie od techniki produkcji papieru, technik drukarskich, ale też od mody i trendów w sztuce. Najciekawsze i najbardziej prestiżowe bilety powstają na barwnym papierze kredowym.

Zachęcamy zatem, by z okazji wielkiego święta dla teatromanów, przyjrzeć się bliżej ossolińskiej kolekcji biletów teatralnych.

(Tekst, wybór i opracowanie materiałów: dr Barbara Otfinowska z Działu Dokumentów Życia Społecznego)