Dzisiaj mija 350 lat od śmierci Rembrandta van Rijn, jednego z najwybitniejszych artystów w dziejach sztuki. Ten reprezentant tzw. Złotego Wieku w malarstwie holenderskim urodził się 15 lipca 1606 r. w Lejdzie i tam początkowo pobierał nauki, następnie kształcił się w Amsterdamie, gdzie osiadł w 1631 r. Szybko zyskał sławę, otrzymując wiele prestiżowych zamówień. Jednak okres jego powodzenia trwał krótko i zakończył się wraz ze śmiercią ukochanej żony Saskii i kolejnych dzieci. Artysta pracował coraz mniej, tracąc popularność i majątek. Zmarł w biedzie 4 października 1669 r. Rembrandt jest uznawany za genialnego malarza o niebywałym wyczuciu koloru, niezrównanego portrecistę, który zrewolucjonizował gatunek portretu grupowego i doprowadził do perfekcji ukazywanie ludzkiej psychiki. Uważa się go także za wnikliwego obserwatora rzeczywistości, tworzącego doskonałe kompozycje o niezwykle zróżnicowanej tematyce.
Rembrandt van Rijn, Kobieta podtrzymująca dziecko, ok. 1635, sangwina na papierze żeberkowym, Muzeum Książąt Lubomirskich w ZNiO
Chociaż najszerzej znana jest twórczość malarska artysty, to jego działalność rysunkowa i graficzna jest szczególnie doceniana przez badaczy i znawców. W związku z tym należy przypomnieć, że Muzeum Książąt Lubomirskich w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich szczyci się największym w Polsce zbiorem oryginalnych rysunków Rembrandta. Pierwotnie w kolekcji księcia Henryka Lubomirskiego przekazanej do Muzeum znajdowało się aż 30 prac przypisywanych mistrzowi z Amsterdamu. Wszystkie te rysunki nadal znajdują się w Muzeum Książąt Lubomirskich, jednakże późniejsze badania naukowe doprowadziły do zweryfikowania początkowych ustaleń i w konsekwencji zmniejszenia liczby dzieł uważanych za oryginały: obecnie jedynie 10 rysunków wiąże się z Rembrandtem. Jednakże wciąż jest to najliczniejsza polska kolekcja oryginalnych prac mistrza.
Do najciekawszych z nich należy Kobieta podtrzymująca dziecko, doskonałe studium rodzajowe wykonane z natury ok. 1635 roku. Dzieło należy do większej grupy rysunków o podobnej tematyce wykonanych w większości czerwonobrunatną kredką (sangwiną). Znawcy twórczości Rembrandta uważają, że sportretowane na nich kobiety i dzieci to osoby związane z domem Hendricka van Uylenburgha, handlarza dziełami sztuki i przyjaciela malarza, u którego Rembrandt mieszkał na początku swojego pobytu w Amsterdamie. Dzieło ze zbiorów Muzeum Książąt Lubomirskich to z jednej strony szybki szkic, w którym kilka mocnych kresek buduje główne elementy przedstawienia, a jednocześnie intymne studium rodzicielskiej troski i opieki.
Rembrandt van Rijn, Amsterdam – widok znad rzeki Amstel, ok. 1640-1645, pióro, bistr na papierze żeberkowym, Muzeum Książąt Lubomirskich w ZNiO
Innym rysunkowym arcydziełem w kolekcji jest niewątpliwie Widok przez rzekę Amstel z ok. 1640-1645 r. Rembrandt chętnie wykonywał szkice pejzażowe z natury, wędrując po Amsterdamie i okolicach. Badaczom udało się dokładnie zlokalizować ukazane na rysunku miejsce – jest to zachodni brzeg rzeki Amstel z charakterystycznymi zabudowaniami należącymi wówczas do cechu kupców. Postaci stojące na brzegu to zapewne towarzyszący Rembrandtowi uczniowie zajęci studiowaniem i rysowaniem krajobrazu. W tym niewielkim szkicu warto zwrócić uwagę na zastosowaną technikę: artysta posłużył się dwoma rodzajami piór: sylwetki na pierwszym planie zaznaczył mocną, grubą kreską wykonaną piórem trzcinowym, natomiast widoczny w oddali brzeg rzeki zbudował z delikatnych, precyzyjnych linii charakterystycznych dla pióra gęsiego.
W zbiorach Muzeum Książąt Lubomirskich znajduje się również cenny zespół grafik autorstwa Rembrandta, który pochodzi z daru Leona Pinińskiego przekazanego Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich zapisem testamentowym w 1938 r. Grafika odgrywała wyjątkową rolę w twórczości wielkiego Holendra. Artysta pracował w ówcześnie rzadko stosowanej technice akwaforty, która pozwalała mu na niezwykłą swobodę artystyczną. Przez całe życie mistrz eksperymentował, zmieniając metody opracowania płyty graficznej, np. łącząc akwafortę z suchą igłą, czy różnicując sposób wykonywania odbitek. W jego twórczości graficznej zaskakuje nie tylko nowatorskość techniki, lecz także różnorodność podejmowanych tematów. W dorobku mistrza niezwykle istotne miejsce zajmowało ukazywanie wątków biblijnych. Rembrandt twórczo przetwarzał utarte wzorce ikonograficzne, skupiając się na humanistycznym wymiarze przedstawionych postaci: chętnie wybierał dramatyczne wydarzenia, co umożliwiało mu budowanie napięcia poprzez ukazanie zróżnicowanych stanów emocjonalnych bohaterów. Zainteresowanie człowiekiem i jego psychiką widoczne jest zwłaszcza w jego portretach i autoportretach oraz scenach rodzajowych, które z jednej strony dosadnie komentują rzeczywistość, z drugiej przez pryzmat codzienności nierzadko przekazują treści alegoryczne.
Z okazji 350 rocznicy śmierci Rembrandta na całym świecie obchodzony jest Rok Rembrandtowski. Wiele instytucji w kraju i za granicą organizuje wystawy, pokazy lub działania edukacyjne związane z twórczością genialnego artysty. Najważniejsze wydarzenia zostały przygotowane przez amsterdamskie Rijksmuseum, które rozpoczęło m.in. konserwację najbardziej znanego dzieła malarza, tzw. Staży Nocnej (Oddział kapitana Fransa Banninga Cocqa, olej na płótnie, 1642), bezpośrednio w galerii, co pozwala wszystkim zwiedzającym na obserwowanie działań konserwatorów – cały proces można też śledzić na żywo w ogólnodostępnej transmisji internetowej. Muzeum Książąt Lubomirskich również przyłączyło się do obchodów Roku Rembrandta. Pod koniec czerwca 2019 roku zorganizowane zostały Dni Rembrandta w Ossolineum: trzydniowy pokaz prac graficznych mistrza uzupełniony wykładem popularyzatorskim i oprowadzaniem. Pokaz i wydarzenia towarzyszące spotkały się z ogromnym zainteresowaniem: w ciągu trzech dni ryciny obejrzało prawie 1500 osób.