„Jeśli mój zawód ma przynosić satysfakcję,
trzeba go wykonywać z pasją”
Alexander von Humboldt, podróżnik i naukowiec

Zbiory lwowskie Ossolineum, przywiezione po II wojnie światowej do Wrocławia, liczące ponad 200.000 woluminów, zawierają m.in. liczne relacje z podróży w języku polskim, niemieckim oraz francuskim. Jedną z takich publikacji jest:

Podróż pana Alexandra Humboldt królewsko-pruskiego konsyliarza górniczego, w koło Ziemi, a mianowicie po Ameryce Południowey. Z niemieckiego ięzyka przełożona, z kopersztychami (tytuł oryginału: Reisen um die Welt und durch das Innere von Südamerika).

Publikacja ta, składająca się z dwóch tomów i wydana w 1809 roku we Wrocławiu przez Wilhelma Bogumiła Korna, jest swobodnym tłumaczeniem niemieckiego oryginału. Zawiera przepiękne miedzioryty przedstawiające m.in. zwierzęta (np.  krokodyla czy kondora). Egzemplarz ossoliński (sygnatura 54.559) posiada pieczęcie proweniencyjne: „Z księgozbioru Strachockich” oraz „Biblioteka Brodzkich”. Na karcie tytułowej pierwszego tomu widnieje prawdopodobnie autograf Adama Antoniego Strachockiego.

Ponieważ książka pochodzi z historycznej kolekcji lwowskiej Ossolineum, należy do Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Zaliczane są do niego zbiory, które z uwagi na wartość historyczną, naukową, kulturalną czy artystyczną, mają wyjątkowe znaczenie dla dziedzictwa narodowego.

Alexander von Humboldt był jednym z największych podróżników i uczonych swoich czasów (urodził się 14 września 1769 r. w Berlinie, zmarł tamże 6 maja 1859 r.). Studiował w akademii górniczej we Freibergu, jednak sporo czasu poświęcał na badania z zakresu historii naturalnej. Cały majątek, jaki otrzymał po zmarłej matce, przeznaczył na planowanie i przygotowanie ekspedycji naukowych. Pierwszą własną wyprawę, na którą udał się  wraz ze swoim przyjacielem botanikiem Aimé Bonplandem, zorganizował do Afryki Północnej. Następnym celem ich podróży była Ameryka Południowa.

W czasie wypraw dokonywał obserwacji astronomicznych, oceanograficznych, meteorologicznych i geologicznych. W 1803 roku po powrocie z Ameryki Południowej, Humboldt osiadł w Paryżu. Przez niemal dwadzieścia lat opisywał i publikował rezultaty badań i obserwacji. W latach 1805-1834 wydał ponad 30 tomów raportów południowoamerykańskich Voyage aux régions équinoxiales du nouveau continent (Paris, 1814, sygnatura 319.863, przekład polski Podróże po Ameryce podzwrotnikowej, Warszawa, 1959, sygnatura 412.834). Następnie w Berlinie rozpoczął pracę nad dziełem: Kosmos. Entwurf einer physischen Weltbeschreibung (Stuttgart und Tübingen, 1845, sygnatura 43.485, przekład polski Kosmos. Rys opisu fizycznego świata, Warszawa, 1849, sygnatura 45.447), w którym pragnął zebrać całą dostępną wiedzę z zakresu nauk ścisłych i przyrodniczych.

Jako naukowiec, Alexander von Humboldt starał się kierować holistycznym spojrzeniem na przyrodę. Uznawany jest za twórcę ekologii, gdyż to on rozpoczął działania na rzecz ochrony środowiska. U wybrzeży Peru Humboldt odkrył prąd morski, który został nazwany jego imieniem (obecnie znany jest także jako Prąd Peruwiański). Był też pierwszym propagatorem poezji Adama Mickiewicza w Niemczech. Wspaniale rysował. Około 900 gatunków roślin i zwierząt, gór, rzek i innych elementów krajobrazu, a także miast i uczelni ma w nazwie jego nazwisko.

Książką, która przybliża postać podróżnika, jest Człowiek, który zrozumiał naturę. Nowy świat Aleksandra von Humboldta  autorstwa Andrei Wulf  (Poznań, 2017, sygnatura 852.988).

W zbiorach Działu Sztuki Muzeum Książąt Lubomirskich znajduje się portret Alexandra von Humboldta – jest to drzeworyt sztorcowy z drugiej połowy XIX wieku autorstwa Schulze (sygnatura I.g. 15336).

Przygotowała Katarzyna Podolec, Dział Opracowania