1 września 1940 r., w rocznicę agresji Niemiec na Polskę, ukazał się pierwszy numer „Gońca Obozowego”, czasopisma internowanych w Szwajcarii żołnierzy 2 Dywizji Strzelców Pieszych.
Żołnierze 2. Dywizji Strzelców Pieszych, walczącej na odcinku Bramy Brandenburskiej, których po kapitulacji Francji internowano w neutralnej Szwajcarii, zostali umieszczeni w 80 obozach rozrzuconych po kraju. Pięcioletni okres niewoli w Szwajcarii to czas niezwykle twórczy dla około 12 tysięcy internowanych. Żołnierze zostali skierowani do różnych prac rolnych, leśnych, w górnictwie czy budownictwie. Za zgodą władz szwajcarskich stworzono własne szkolnictwo powszechne i gimnazjalne, a w oparciu o uniwersytety w Zurychu i Fryburgu zorganizowano obozy akademickie dla przeszło pół tysiąca studentów. Obozy akademickie były centrum życia artystycznego i literackiego. Równocześnie, w poszczególnych obozach, powstawały pisma, które czytane były z dużym zainteresowaniem.
Autorem pomysłu wydawania ogólnego pisma dla żołnierzy był poseł RP w Szwajcarii Aleksander Ładoś. Władze szwajcarskie wyraziły zgodę, ale pismo podlegało cenzurze Komisariatu do Spraw Internowania. Kontrolowano treść pisma, w obawie przed ewentualną interwencją i niezadowoleniem pracowników Ambasady III Rzeszy, którzy wykazywali zainteresowanie polskim „Gońcem Obozowym”. Pismo ukazywało się od 1 września 1940 do czerwca 1945 w obozie w Münchenbuchsee, jako druk litografowany i wysyłane było do innych obozów polskich w Szwajcarii. „Goniec” wydawał również dodatek literacki „Na Żołnierskim Szlaku” oraz „Dodatek Religijny” (następnie „Droga i Prawda”). Pismo odegrało ważną rolę integracyjną wśród internowanych żołnierzy. Bez zgody władz szwajcarskich, z inspiracji dowództwa dywizji, ukazywał się w latach 1941-1943 „Informator Wojskowy”, który podawał wszelkie wiadomości wojskowe. Organem o wyraźnej linii ideologicznej był tygodnik „Pod Prąd: pismo polskiej myśli niepodległej”, ukazujący się w latach 1945-1949. Innym wydawnictwem był „Pamiętnik Literacko-Naukowy” (późniejszy tytuł „Pamiętnik Literacki”), ambitny periodyk fryburskiego ośrodka akademickiego, redagowany przez żołnierzy-studentów w latach 1941-1947. Z kolei „Horyzonty” to miesięcznik poświęcony sprawom kultury, ukazujący się od stycznia 1946 do lutego 1948. Najmocniejszą stroną wydawnictwa była szata graficzna, w tym liczne reprodukcje sztuki polskiej. Niespotykaną tematyką w prasie wychodźczej – odbudowie społeczno-gospodarczego i kulturalno-politycznego życia po wojnie – zajmowało się pismo „Odbudowa”, organ „Studium Odbudowy” i Komisji Norm Budowlanych z lat 1944-1946. Pismem zawodowym był wychodzący w 1945 r. „Biuletyn Koła Inżynierów Żołnierzy Obozu Uniwersyteckiego w Winterthur”, przeznaczony dla polskich żołnierzy-studentów, względnie absolwentów Politechniki w Zurychu. Zawierał wiadomości techniczno-naukowe, użyteczne w studiach i pracy zawodowej.
W miarę postępującej stabilizacji w Europie większość żołnierzy – zgodnie z konwencją haską – opuściła Szwajcarię do końca 1946 r. Wielu wróciło do ojczyzny, inni zdecydowali się na emigrację we Francji, Wielkiej Brytanii, USA i Australii. Tylko niewielu pozostało w Szwajcarii.
W Dziale Czasopism Ossolineum znajduje się liczna grupa pism z tego okresu.
[oprac. Danuta Adamowicz]
- „Goniec obozowy: wiadomości dla internowanych” R.1, nr 1. (1 września 1940)
- „Goniec obozowy: wiadomości dla internowanych” R. 2, nr 7. (25 marca 1941), s. 1-3 : Dywizja strzelców pieszych na froncie francuskim
- „Goniec obozowy: pismo (z dodatkiem angielskim) dla internowanych” R. 3, nr 2 (15 stycznia 1942), s. 1 : Jan Lechoń, Jedna jest Polska.
- „Goniec obozowy: pismo żołnierzy internowanych” R. 3, nr 12 (15 czerwca 1942), s. 1 : Ku granicy (wspomnienie internowania w Szwajcarii w czerwcu 1940).
- „Dodatek Religijny Gońca Obozowego” R. 1, nr 1 (1 stycznia 1943).
- „Droga i prawda: dodatek religijny” Tom 2, 1944.
- „Na żołnierskim szlaku” Tomik 3, 1943.
- „Pamiętnik Literacko-Naukowy” marzec 1941 – powstawał w obozie w Grandgeneuve.
- „Informator wojskowy” 1941, nr 1.
- „Odbudowa: polski kwartalnik poświęcony odbudowie kraju” 1944, nr 1 (styczeń-marzec) – organ „Studium Odbudowy” i Komisji Norm Budowlanych.
- „Pod prąd: pismo polskiej myśli niepodległej w Szwajcarii” 1945, nr 19 (1 listopada) – wychodził w obozie we Fryburgu.
- „Biuletyn Koła Inżynierów Obozu Uniwersyteckiego w Winterthur, 1945, nr 1.