W wyniku II wojny światowej ukraińskie diaspory w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej zasiliło około miliona wojennych emigrantów. Większość osiadła w Ameryce Północnej – zarówno w USA, jak i w Kanadzie, która za sprawą zapoczątkowanej jeszcze pod koniec XIX wieku emigracji ekonomicznej była – i pozostaje do dzisiaj – największym skupiskiem ludności ukraińskiej poza obszarem dawnego ZSRR. Kilkadziesiąt tysięcy wojennych emigrantów ukraińskich pozostało po 1945 r. na Starym Kontynencie, przede wszystkim w zachodnich Niemczech. Najważniejszym centrum politycznym i kulturalnym ukraińskiej emigracji w Europie Zachodniej stało się Monachium. W stolicy Bawarii przebywały emigracyjne władze ukraińskie, tam też po wojnie przeniesiono utworzony w 1921 r. w Pradze Wolny Uniwersytet Ukraiński, ponadto działała Ukraińska Wolna Akademia Nauk oraz reaktywowane w 1947 r. Naukowe Towarzystwo Szewczenki (którego wydawnictwa ciągłe znajdujące się w naszych zbiorach już Państwu prezentowaliśmy).

Liczbę czasopism związanych ze środowiskami ukraińskich emigrantów w wolnym świecie liczyć można w tysiące. W tym miejscu chcemy zaprezentować kilka tytułów ze zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Jednym z najważniejszych był monachijski miesięcznik „Sučasnìst’” („Współczesność”) wydawany od 1961 r. przez Ukraïnsʹke tovaristvo zakordonnih studìj „Sučasnìstʹ”. W naszym zasobie znajdują się kompletne roczniki 1964–1970 oraz pojedyncze numery z innych lat (sygn. 980.501). Ciekawostkę stanowi polskojęzyczny zeszyt z 1985 r. wydrukowany w małym, ułatwiającym przewiezienie za zależną kurtynę formacie (sygn. 980.502). Zawiera artykuły poświęcone relacjom polsko-ukraińskim. W stolicy Bawarii ukazywały się także m.in. niemieckojęzyczne „Mitteilungen” wydawane przez Arbeits- und Förderungsgemeinschaft der Ukrainischen Wissenschaften (tomy 1–17 z lat 1965–1980, sygn. 980.608) czy też anglojęzyczny „Ukrainian Review” (nr 2–3 z 1956 r., sygn. 291.816).

Ukraińskie organizacje w USA skupione były w działającym od 1940 r. Ukrainian Congress Comitee of America – numery organu prasowego tej organizacji pt. „The Ukrainian Bulletin” z lat 1958, 1959, 1967 i 1967 można znaleźć w ossolińskich zbiorach (sygn. 292.825). Zza Wielkiej Wody pochodzi też bardzo ciekawe czasopismo pt. „Digest of the Soviet Ukrainien Press” zawierające wybrane i przetłumaczone na język angielski artykuły z prasy ukazującej na terenie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (sygn. 985.291). Ów przegląd wydawany był przez nowojorski „Prolog” Research and Publishing Association – finansowany przez CIA instytut, którym kierował Mykoła Łebed’. Podobny charakter miało francuskojęzyczne „Échos d’Ukraine” publikowane w latach sześćdziesiątych w Paryżu przez Cercle d’Études Franco-Ukrainiennes – w naszych zbiorach znajduje się kilka numerów z różnych lat (sygn.. 985.754). Poza tym warto odnotować poświęcone Ukrainie naukowe periodyki anglojęzyczne: „The Annals of the Ukrainian Academy of Arts and Science in the U.S.” (pojedyncze numery z lat 1951–1961, sygn. 298.454) oraz londyński „The Ukrainian Review” (numery z lat 1956–1959 i 1974, sygn. 290.547).