Dwunastego października przypada 263. rocznica urodzin Dionizego Franciszka Ludwika herbu Sas (imię zakonne Franciszek), który w historii zapisał się jako pierwszy dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Było to jednak jedynie uwieńczenie jego kariery naukowej i drogi zawodowej, wcześniej zdążył bowiem dał się poznać już jako profesor, wykładowca gramatyki, historii i geografii w Collegium Nobilium pijarów w Warszawie, uczestnik obiadów czwartkowych u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a przede wszystkim zapalony bibliotekarz i bibliotekoznawca.

Stanowisko dyrektorskie objął w wieku lat 69 i piastował je aż do swojej śmierci, która nastąpiła dwa lata później. Ksiądz Franciszek Siarczyński był jedną z „głów charakterowych” Ossolineum, jak zwyczajowo nazywa się osoby, które przyczyniły się do powstania i rozwinięcia tej instytucji. Na dyrektora Zakładu wybrał go sam założyciel, hrabia Józef Maksymilian Ossoliński, który – otrzymawszy podobne do Siarczyńskiego wykształcenie (szkoły pijarskie i jezuickie) – był gorącym propagatorem myśli Oświecenia. Miał on ambicje stworzyć nie tylko bibliotekę (najchętniej o statusie narodowej), ale przede wszystkim instytucję. Dzieło to kontynuował po jego śmierci właśnie ksiądz Siarczyński.

Przede wszystkim rozpoczął on niezwykle ważną dla przyszłości Zakładu inicjatywę, a mianowicie wydawanie własnego pisma. Zdążył wydrukować siedem zeszytów, ósmy – przygotowany na podstawie zebranych przez niego materiałów – wyszedł już po jego śmierci. Oprócz wydawania „Czasopisma Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich” przez cały okres swojego dyrektorowania toczył z cenzurą austriacką boje o prawo do nazwania Zakładu „Narodowym” oraz zapoczątkował starania zmierzające do założenia towarzystwa naukowego przy Ossolineum (wcześniej był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Krakowskiego Towarzystwa Naukowego). Niestety nie doczekał ani tych dwóch ostatnich, ani otwarcia zbiorów ossolińskich dla publiczności.

Niemożliwa dziś już do zweryfikowania anegdota głosi, że Siarczyński umarł „przy pulpicie” – z piórem w ręku i nad otwartą księgą. Wiadomo natomiast na pewno, że po jego śmierci aż do 1831 roku Ossolineum nie miało stałego dyrektora. Dopiero wtedy na jego następcę wybrano Konstantego Słotwińskiego.

W Bibliotece Ossolineum znajdują się liczne dzieła księdza Siarczyńskiego, w tym wiele z jego listów (między innymi te wymieniane z założycielem Ossolineum). Dział Przechowywania i Udostępniania Nowych Druków Zwartych przechowuje u siebie natomiast jego kazania oraz prace geograficzne i te związane z pełnieniem funkcji dyrektora ZNIO. Warto wspomnieć w tym miejscu jego Dziennik czynności urzędowych księgozbioru narodowego Imienia Ossolińskich we Lwowie – dokument, w którym bardzo szczegółowo, z regularnością niemal codzienną, opisywał swoje codzienne obowiązki. Na uwagę zasługuje także wyjątkowe cymelium o tytule Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu, do którego dołączono w formie rękopisu fragmenty odrzucone przez cenzurę austriacką.

Opracowała Natalia Szumna (Dział Przechowywania i Udostępniania)