Pałac w Przeworsku, widok od strony wschodniej, siedziba ordynatów przeworskich lata 60. XIX w.
W obchody Jubileuszu 200-lecia Ossolineum włączają się także inne instytucje, powiązane historycznie z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich.
Jedną z nich jest Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy, którego siedzibą jest dawna rezydencja książąt Lubomirskich. Jednym z przedstawicieli tego rodu był Henryk Lubomirski, który w 1823 r. zawarł z Józefem Maksymilianem Ossolińskim, założycielem Ossolineum, porozumienie, w którym uzgodniono powołanie do życia Ordynacji Przeworskiej. Dochody z niej miały być przekazywane na utrzymanie Ossolineum, a przede wszystkim Muzeum Książąt Lubomirskich, jako równorzędnego, obok biblioteki, członu Zakładu Narodowego we Lwowie. Obu fundatorom przyświecała idea wzbogacenia skarbów piśmiennictwa polskiego pamiątkami historycznymi oraz dziełami sztuki rodzimej i obcej. Podstawą zbiorów miały być połączone kolekcje artystyczne Ossolińskiego i Lubomirskiego, eksponowane wraz z późniejszymi darami i zakupami. Dokument powołujący Ordynację Przeworską został podpisany w 1868 r.
Współpraca Ossolinem i Muzeum w Przeworsku trwa od wielu lat. Obie instytucje, połączone podobnym rodowodem, kontynuują ideę swych fundatorów, a ich działania służą popularyzacji wspólnej historii.
Jerzy książę Lubomirski, pierwszy ordynat przeworski, lata 60. XIX w. Fot. ze zbiorów Muzeum w Przeworsku.
Jedna z ostatnich inicjatyw Muzeum w Przeworsku wiąże się z obchodami Jubileuszu Ossolineum. Mowa o wystawie czasowej pt. „Historia Ordynacji Przeworskiej Książąt Lubomirskich”, której otwarcie nastąpi 1 grudnia 2017 r.. Wystawa potrwa do końca roku i prezentować będzie materiały pochodzące ze zbiorów Archiwum Państwowego w Przemyślu, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Centralnego Państwowego Archiwum Ukrainy we Lwowie, Muzeum w Przeworsku oraz udostępnione przez potomków rodziny Lubomirskich i prywatnych kolekcjonerów. Wystawie towarzyszyć będzie katalog, w którym zaprezentowane zostaną archiwalia, fotografie i muzealia, a część ilustracyjną poprzedzi komentarz historyczny. Całość współfinansowana jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Wspieranie Działań Muzealnych, Starostwa Powiatowego w Przeworsku oraz zbiórki publicznej.
Akt powołania Ordynacji Przeworskiej to jeden z kluczowych dokumentów w historii zarówno Ossolineum, jak i rodu Lubomirskich. Pamiątki związane z historią tego rodu przechowuje Muzeum w Przeworsku. Opiekuje się ono także zabytkami i popularyzuje wiedzę na temat historii rodu Lubomirskich oraz działalności poszczególnych jego przedstawicieli na polu polityki, gospodarki, mecenatu kulturalnego i filantropii.
Ossolineum, funkcjonujące obecnie na podstawie uchwalonej 5 stycznia 1995 r. przez Sejm RP „Ustawy o fundacji – Zakład Narodowy im. Ossolińskich”, wciąż działa według założeń „Ustanowienia familijnego” J.M. Ossolińskiego z 1817 r. oraz porozumienia z H. Lubomirskim z 1823 r. Udaje się to dzięki zabiegom poczynionym na początku lat 90. przez Adolfa Juzwenkę – dyrektora Ossolineum. W tym okresie istniało zagrożenie, że pojawią się roszczenia ze strony sukcesorów rodu Lubomirskich. Mogli oni się powołać na dokument z 1868 r. o ustanowieniu Ordynacji Przeworskiej, w którym umieszczono zapis, że w przypadku likwidacji Ordynacji Lubomirscy opuszczą Ossolineum, zabierając także swoje zbiory. Ordynacja przestała istnieć w 1945 r. W latach 90. dyrektor A.Juzwenko rozpoczął rozmowy ze spadkobiercami Lubomirskich: Elżbietą Rufener-Sapiehą, Eustachym Sapiehą, Antonim, Andrzejem i Kazimierzem Potulickimi oraz Jadwigą Sierakowską-Rej. 17 września 2002 r. na Zamku Królewskim w Warszawie wszyscy oni podpisali uroczyste postanowienie, w którym, biorąc pod uwagę historię, tradycję i wcześniejsze zapisy stanowiące Ossolineum, zadeklarowali zaniechanie wszelkich roszczeń, wsparcie Ossolineum w realizacji zamierzeń H. Lubomirskiego oraz zwrócili się do wszystkich członków rodziny, by pomogli Zakładowi w odzyskiwaniu zbiorów Lubomirskich.
Ordynacja Przeworska – stadnina koni w Nowosielcach, lata 20. XX w. Fot. ze zbiorów Muzeum w Przeworsku.
Kolejne nowelizacje ustawy o ZNiO z 2007 r. umożliwiły odtworzenie w Ossolineum Muzeum Książąt Lubomirskich. Wrocławskie zbiory Muzeum to ok. 200 tys. obiektów zgromadzonych w Dziale Sztuki (w tym wyjątkowo cenna kolekcja rysunków mistrzów europejskich XV–XIX w., największy w kraju zespół rysunków Rembrandta i zbiór kilkunastu tysięcy rysunków artystów polskich XVII–XX w.) oraz ponad 120 tys. obiektów w Dziale Numizmatycznym (kolekcja monet polskich, obcych, trzecia w Polsce pod względem liczebności kolekcja monet antycznych, zbiór banknotów, odznaczeń, medali, pieczęci oraz rzemiosła artystycznego). Obecnie trwają intensywne prace związane z budową nowej siedziby Muzeum Książąt Lubomirskich.