Niemal sto lat temu, 12 października 1921 r. Rada Ligi Narodów dokonała ostatecznego podziału Górnego Śląska między Polskę a Niemcy. Tym samym rozstrzygnięty został trwający od zakończenia I wojny światowej konflikt o tę dzielnicę. Po ponad sześciu wiekach część historycznego Śląska ponownie znaleźć się miała w granicach państwa polskiego. Droga do tego była jednak kręta i wyboista, a także pełna ofiar po obu stronach konfliktu.
Klęska Niemiec w 1918 r. umożliwiła odrodzenia państwa polskiego, obudziła także nadzieje skłaniających się ku polskości Ślązaków na kres pruskiego panowania. W łonie zwycięskich mocarstw polskie dążenia do przyłączenia Górnego Śląska wspierała Francja, która w odrodzonej Rzeczpospolitej widziała ważnego sojusznika, natomiast Wielka Brytania nie chciała dopuścić do zbytniego osłabienia Niemiec. Racje brytyjskie przeważyły. Pierwotny plan przyznania niemal całego Górnego Śląska Polsce został zarzucony, a o przynależności spornego obszaru zadecydować miał plebiscyt. Rosnące napięcie, podsycane przez niemiecki terror skierowany przeciwko ludności polskiej, doprowadziło do wybuchu pierwszego (17–24 sierpnia 1919 r.), a rok później drugiego (19–25 sierpnia 1920 r.) powstania. Wyniki plebiscytu przeprowadzonego 20 marca 1921 r. były rozczarowujące dla Polaków. Triumfujący Niemcy naciskali, by przyznać im cały obszar plebiscytowy. Gdy Rada Ligi Narodów pracowała nad kształtem granicy, w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło trzecie powstanie śląskie. Sukces powstańców, którzy nie dopuścili do zajęcia przez Niemców okręgu przemysłowego, wzmocnił argumenty strony polskiej. Ostatecznie, chociaż Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o przyznaniu Niemcom ponad 70% powierzchni obszaru plebiscytowego, to jednak w granicach Polski znalazły się najważniejsze kopalnie i huty górnośląskie. W dniu 20 października 1921 r. decyzję Rady Ligi Narodów zatwierdziła Rada Ambasadorów, a w czerwcu 1922 r. Wojsko Polskie obsadziło Górny Śląsk.
Rzecz jasna, prasa polska w październiku 1921 r. bardzo uważnie śledziła doniesienia z Genewy, gdzie Rady Ligi Narodów decydowała o kształcie polsko-niemieckiej granicy na Śląsku. Poniżej prezentujemy zdjęcia wybranych gazet ze zbiorów Działu Czasopism Ossolineum.
- Rok 1921 – jak chcieli twórcy śląskiego czasopisma satyrycznego „Kocynder” – miał być „rokiem wolności dla Górnego Śląska”. Ostatecznie, po plebiscycie, trzecim powstaniu i dyplomatycznych przepychankach. w październiku zdecydowano przyznaniu Polsce mniejszej, lecz tej najbardziej uprzemysłowionej części spornego obszaru. („Kocynder”, nr 17 z 1 stycznia 1921 r.).
- Gazety ze wszystkich części odrodzonej Polski śledziły uważnie doniesienia z Genewy, gdzie decydowała się sprawa górnośląska – tutaj „Gazeta Warszawska”, nr 280 z 13 października 1921 r., s. 5.
- Krakowski „Czas”, nr 235 z 14 października 1921 r., s. 1.
- „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 77 z 18 października 1921 r., s. 1.
- „Gazeta Warszawska”, nr 286 z 19 października 1921 r., s. 1.
- „Gazeta Warszawska”, nr 288 z 21 października 1921 r., s. 1.