Dwudziestego czerwca 230 lat temu urodził się Aleksander Fredro. A może to było dwa lata wcześniej? Metryka spłonęła, więc do końca nie wiadomo. Był autorem kilkudziesięciu utworów scenicznych, którymi „uratował Polskę od ogólnej melancholii” (jak stwierdził Stanisław Koźmian). Wiele pochodzących z nich powiedzeń przeniknęło do potocznej polszczyzny. Na przykład: „Niech się dzieje wola nieba, / z nią się zawsze zgadzać trzeba!”, „wolność Tomku w swoim domku” czy „Przyrzekam na kobiety stałość niewzruszoną / Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną”.
A co sam pisarz, miał do powiedzenia o sobie i swoim stuleciu? Wypada zacząć od początku: „Urodziłem się w Surochowie pod Jarosławiem w r. 1793 […]. W młodych latach nie okazywałem zdolności do nauki […]. Nadszedł rok 1809. […] Miałem wtedy lat 16 i […] wstąpiłem w szeregi wojsk Księstwa Warszawskiego, które wkroczyło do Galicji. Odtąd zaczęła się dla mnie szkoła świata, najpraktyczniejsza, najbardziej urozmaicona, a zarazem najponętniejsza ze wszystkich szkół, w jakich się mamy uczyć doświadczenia. […] gdy w niespodziewanej okoliczności błysnął mi promyk natchnienia, mimowolnie brałem się do pióra”.
Tak brzmią fragmenty autobiografii Fredry, którą opublikował Lucjan Siemieński w 1876 roku. Pod koniec życia pisarz chętnie wracał do wspomnień z młodości. Ale niewiele osób wiedziało, że na odwrotnych stronach przechowywanego w Ossolineum rękopisu pamiętnika Trzy po trzy zebrał ponad 500 aforyzmów i lakonicznych notatek zatytułowanych Zapiski starucha. Także trzy po trzy. Są to spostrzeżenia osoby doświadczonej przez życie, niestroniącej od surowych ocen i dystansu wobec mód i nowości. Odsłaniają one myśli i poglądy pisarza, wiele mówią o jego skomplikowanej osobowości „nieromantycznego romantyka”.
Rozpoczynamy publikację wybranych aforyzmów, które będą patronować kolejnym tygodniom wakacji. Czy w XXI wieku nadal można korzystać z doświadczeń i obserwacji pisarza, z dorobku jego długiego życia, naznaczonego historią? Warto się przekonać!
Hanna Kulesza, Dział Rękopisów
