Przypadający w tym roku na czwartek 22 kwietnia Światowy Dzień Ziemi obchodzony jest od 1971 r. w wielu krajach świata, także i w Polsce. Z tej okazji warto spojrzeć na osiemnastowieczną mapę świata ze zbiorów Działu Kartografii Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Dążenie do jak najlepszego zbadania i odzwierciedlenia geografii świata towarzyszy ludzkości od wieków. W epoce wielkich odkryć geograficznych nasza planeta gwałtownie się „powiększyła” – okazało się, że poza znanym od Antyku Starym Światem, za Atlantykiem kryje się Nowy Świat, którego poznawanie zajęło podróżnikom i kartografom wiele dziesięcioleci. Stan wiedzy o kontynencie amerykańskim, Australii, Arktyce i Antarktydzie zmieniał się z kolejnymi wyprawami badawczymi i „białych plam” na mapach ubywało. Jednak jeszcze w stuleciu XVIII, znanym jako „wiek oświecenia”, kiedy w Wiedniu wydano drukiem Atlas Novus (1736) , dzieło Matthiasa Seuttera, jednego z najznakomitszych kartografów epoki, panowało powszechne przekonanie, że Kalifornia jest wyspą, Japonię wyobrażano sobie znacznie większą, niż w rzeczywistości, natomiast Australia i Antarktyda zaznaczane były jedynie w drobnym fragmencie. Cieśnina Beringa, oddzielająca Amerykę od Azji, interpretowana była jako rozległe Mare Amoris. Nowa Gwinea pojawia się w dwóch różnych lokacjach, a północno-zachodnie brzegi Ameryki są jedynie zaznaczone szkicowo…

Mapa świata Seuttera mimo wielu niedokładności, będących świadectwem ówczesnego stanu nauki o Ziemi, może budzić podziw jako dzieło sztuki miedziorytniczej. Oprócz głównej, centralnej części w postaci planiglobów (wyobrażenia obu półkul ziemskich osobno), ten dokument kartograficzny tworzy osiem mniejszych widoków naszej planety pod różnymi kątami oraz cztery małe schematy astronomiczne. Całość zdobią – w guście epoki – liczne personifikacje wiatrów oraz dwa duże kartusze, mieszczące tytuł dzieła oraz informacje o autorze i wydawcy w języku łacińskim.

Mathias Seutter, Diversi Globi, Terr – Aquaei Statione Variante…,
Miedzioryt kolorowany 50 x 58cm, [w:] Atlas Novus indicibus instructus oder Neuer mit Wort-Registern versehener Atlas…, Wiedeń 1736.
Dział Kartografii ZNiO, sygn.395/B/IV

Zachęcamy także do obejrzenia materiału filmowego, opowiadającego  o ossolińskich mapach i Dziale Kartografii – film dostępny jest na kanale Ossolineum na YouTube