Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum nawiązujące  do towarzystwa działającego w latach 1926-1939 we Lwowie, powołano we Wrocławiu 10 XI 1946. Należało do niego wielu znanych przedstawicieli nauki i kultury z całego kraju. Pierwszy zarząd tworzyli prof. Stanisław Kulczyński (prezes), Jerzy Borejsza i Tadeusz Bigo  (wiceprezesi), prof. Antoni Knot (sekretarz generalny), Emil Żychiewicz i Jerzy Rybicki.

Oprócz wspierania Zakładu Narodowego odbudowującego się w powojennym Wrocławiu, TPO miało też pełnić nad nim funkcje nadzorcze, analogicznie do leżących wcześniej w kompetencjach dziedzicznych kuratorów literackich.

Zarejestrowane w roku 1946 jako Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum z siedzibą we Wrocławiu, w roku 1948 zostało uznane za stowarzyszenie wyższej użyteczności.  Zgodnie z własnym statutem powołane było jedynie do zarządzania sprawami bieżącymi, na podstawie i w granicach udzielanych przez władze nadrzędne.

Towarzystwo od początku, wobec nieuregulowanego statusu prawnego Ossolineum, podejmowało intensywne starania o przywrócenie Zakładowi statusu fundacji, co niestety, w ówczesnych warunkach polityczno-administracyjnych, okazało się niewykonalne.

Po roku 1949, gdy wiadomo już było, że restytucja fundacji nie jest możliwa, TPO działało na rzecz utrzymania jedności Zakładu i niedzielenia Ossolineum na dwie niezależne od siebie instytucje: Bibliotekę i Wydawnictwo.

Niestety i ten cel okazał się wówczas nieosiągalny. Po przejęciu w 1953 Zakładu Narodowego przez Polską Akademię Nauk, Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, niezgodnie z obowiązującym prawem, zostało zlikwidowane 1 VI 1953.

Ponownie podjęło działalność w roku 1988.

Zdjęcia autorstwa Krystyny Neumanowej przedstawiają zebranie organizacyjne restytuowanego we Wrocławiu Towarzystwa Przyjaciół Ossolineum (TPO), które odbyło się w czytelni głównej Biblioteki Uniwersyteckiej przy ul. Szajnochy.