Traktat „Religiosae Kijovienses Cryptae, sive Kijovia Subterranea” (Krypty religijne Kijowa lub Kijów podziemny), wydany w Jenie w 1675 r., to pierwszy tekst źródłowy w języku łacińskim, który przedstawia czytelnikom z Europy Zachodniej sytuację religijną na Rusi południowej. Zawiera on cenne wiadomości na temat unii cerkiewnej z 1596 r., a także opis i historię Ławry Peczerskiej w Kijowie, najstarszego monasteru na Rusi założonego na początku XI wieku, który należy do największych zespołów monastycznych w Europie Wschodniej.

Autor traktatu, Jan Herbinius (1627-1679) urodzony w Byczynie na Śląsku, był pisarzem protestanckim, kaznodzieją, nauczycielem, rektorem szkół w Wołowie i Sztokholmie. Historią Rusi, w tym Kijowa i jego świątyń, zainteresował się podczas pobytu w Wilnie, gdzie pełnił funkcję kaznodziei protestanckiego. Dzięki korespondencji z ówczesnym archimandrytą Ławry Peczerskiej Inocentym Gizelem pozyskiwał ważne informacje, które pozwoliły mu na szczegółowy i precyzyjny opis całego kompleksu monasteru, a przede wszystkim jego części podziemnej, czyli labiryntu korytarzy i cel, przeznaczonych do pochowku mnichów oraz do odosobnienia się braci na czas modlitwy i szczególnej ascezy. Ponadto dzieło zawiera  wiadomości na temat życia duchownego Ukraińców, liczne szczegóły dotyczące ich historii i kultury religijnej, m. in. informację o chrzcie Rusi Kijowskiej. Próbując swoich sił także na polu językoznawstwa, Herbinius w pracy „Religiosae Kijovienses Cryptae” wywodzi wiele wyrazów słowiańskich z języka hebrajskiego, czyli wskazywał to, co współczesne jęyzkoznawstwo nazywa zapożyczeniami.

Książkę zdobiono ilustracjami miedziorytowymi przedstawiającymi jaskinie i cele klasztoru oraz sceny z życia mnichów. Na karcie tytułowej umieszczono postacie św. Cyryla i Metodego oraz sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Kijowie. Jedna ze złożonych tablic miedziorytowych zawiera imiona 50 mnichów, którzy spoczywają w kryptach Ławry Peczerskiej.

Część egzemplarzy wydania Herbiniusa zawiera tablicę miedziorytową z planem jaskiń Ławry Peczerskiej w Kijowie. Egzemplarz ze zbiorów ZNiO tej ilustracji, niestety, nie posiada.

***

Prezentowana praca Herbiniusa stanowi bardzo cenne źródło do historii Ukrainy. Mimo to dotychczas nie doczekała się ona kompleksowego opracowania ani nawet tłumaczenia na język ukraiński. Dlatego też nasi  koledzy, historycy z Kijowa i Lwowa – dr Stanislav Voloshchenko, dr Oleksandr Okhrimenko oraz Dmytro Lukin, rozpoczęli pracę nad tłumaczeniem tego szczególnie ważnego dzieła na język ukraiński oraz angielski, a także podjęli się poszukiwań poszczególnych egzemplarzy przechowywanych w księgozbiorach na całym świecie, m. in. w Ossolineum we Wrocławiu (sygn. XVII-6713), w celu ich naukowego opracowania.

#SolidarniZUkrainą
#UcrainikaWOssolineum