Trudne pogranicze. Ziemie ościenne Rzeczypospolitej na mapach pruskich z końca XVIII wieku

Zachodnie pogranicze Polski w czasach nowożytnych bardzo długo nie należało do niebezpiecznych. Wręcz przeciwnie, nieraz podkreśla się, że przez całe stulecia – inaczej niż w XX wieku – była to najbardziej stabilna granica państwowa. Tak działo się choćby w XVI czy XVII w. Sytuacja uległa zmianie w drugiej połowie XVIII w., wraz z epoką rozbiorów. W zbiorach kartograficznych Biblioteki Ossolineum znajdują się dzieła dokumentujące te zagadnienia, a do najciekawszych i wyjątkowo oryginalnych należą mapy rękopiśmienne. Jedno z takich dzieł to niewielki zbiór 22 oprawionych w formie atlasu, odręcznie wykreślonych barwnych map autorstwa pruskiego kartografa Daniela Friedricha Sotzmanna. Całość pozbawiona jest właściwej strony tytułowej, natomiast na początku, przed mapami, zamieszczono kartę z notą o autorze: Zeichnungen von D.F. Sotzmann (poszczególne mapy także sygnowane są jego nazwiskiem).

Mapy przedstawiają pruskie terytoria pograniczne, zaś przebieg naniesionej granicy wskazuje na stan sprzed drugiego rozbioru Rzeczypospolitej (czyli przed 1793 rokiem). Zobrazowane zostały kartograficznie najważniejsze pruskie terytoria, takie jak np. Prusy Zachodnie i Wschodnie, Nowa Marchia, Pomorze Przednie i Tylne (obecne Pomorze Zachodnie), Śląsk i in. Jednak – co istotne – zaprezentowano je w kontekście konkretnego tematu, mianowicie jako obszary stacjonowania jednostek pruskiej armii, przy czym miasta garnizonowe wyróżniono czerwonym kolorem. O takim celu opracowania informują każdorazowo również tytuły map, zlokalizowane u góry nad ramką. Ciekawą cechą wydaje się też zmienna, niejednolicie potraktowana orientacja geograficzna, o czym wyraźnie świadczą tzw. róże wiatrów zaopatrzone w strzałki wskazujące kierunek północny. Zdecydowana mniejszość map orientowana jest na północ, natomiast innymi występującymi kierunkami są np. północny zachód, północny wschód, południe i południowy wschód.

 

Ten wpis został opublikowany w kategorii Aktualności. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.