Wspominamy Władysława Bartoszewskiego (1922-2015) kuratora i darczyńcę Ossolineum z okazji 100 rocznicy urodzin.

Władysław Bartoszewski urodził się 19 lutego 1922 r. w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej, o tradycjach niepodległościowych. Polityk, działacz społeczny, historyk, profesor, dziennikarz, pisarz, więzień obozu w Auschwitz, żołnierz Armii Krajowej, działacz Polskiego Państwa Podziemnego, członek Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom Żegota, uczestnik Powstania Warszawskiego. Już w latach 70. XX w. prowadził na zaproszenie wrocławskiego klubu Inteligencji Katolickiej wykłady w siedzibie przy pl. K. Marksa, (obecnie pl. Św. Macieja). Od 1978 r. brał regularnie udział w organizowanych w ramach Towarzystwa Kursów Naukowych Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej. Profesor Bartoszewski często opowiadał w rozmowach i wywiadach o swoich przyjaciołach z Wrocławia, tutejszym Klubie Inteligencji Katolickiej czy Uniwersytecie Wrocławskim.

Wykłady organizowane w kościołach ramach Tygodni Kultury Chrześcijańskiej służyły przekazywaniu wiedzy i informacji w sposób odmienny, niż przewidywała oficjalna partyjna wykładnia i stanowiły istotny element niezależnego kształcenia. Wnętrza kościołów przyciągały znacznie szerszy krąg odbiorców, niż seminaria i prelekcje organizowane w mieszkaniach prywatnych. W przeciwieństwie też do tych ostatnich, spotkania w kościołach miały charakter oficjalny i udział w nich nie wiązał się dla uczestników z groźbą represji. Do wygłoszenia wykładów zapraszano kilkunastu prelegentów, wśród nich znaleźli się, poza Władysławem Bartoszewskim, również wykładowcy znani z opozycyjnej działalności jak: Stefan Kisielewski, Adolf Juzwenko czy Stefan Kurowski.

Jak wielu mówiących do Polaków o Polsce wolnej po wprowadzeniu 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego, został internowany w Jaworzu. Zwolniony w kwietniu 1982 wyjechał za granicę, dłuższy czas pracując jako profesor, gościł z wykładami na uniwersytetach w Republice Federalnej Niemiec.

Przemiany polityczno-ustrojowe, po upadku komunizmu, umożliwiły Profesorowi włączenie się w życie publiczne Polski. W latach 1990-1995 pełnił mi. in. funkcje: ambasadora RP w Austrii, członka Rady ds. Stosunków Polsko-Żydowskich przy prezydencie RP Lechu Wałęsie; był ministrem spraw zagranicznych w 1995 roku i w latach 2000-2001 oraz senatorem RP IV kadencji w latach 1997-2001. Dnia 28 kwietnia 1995 wygłosił znane przemówienie na uroczystej sesji obu izb niemieckiego parlamentu – Bundestagu.

W latach 90. XX wieku bardzo rozwinął się i umocnił związek Władysława Bartoszewskiego z Wrocławiem. W 1996 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, w 1998 został powołany w skład Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w której obradach uczestniczył do ostatnich dni swojego życia, jeszcze w kwietniu 2015 r.

W 2003 r. Władysław Bartoszewski podjął decyzję o przekazaniu do Ossolineum swojego księgozbioru, archiwaliów oraz obiektów dokumentujących Jego bogate życie. Archiwum sukcesywnie było przekazywane i opracowywane w kolejnych transzach, a 13 grudnia 2013 r. podpisał akt notarialny, na  mocy którego umową darowizny przekazał do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich swoje prywatne zbiory i archiwum.

Tytuł honorowego Obywatela Wrocławia Rada miejska przyznała Władysławowi Bartoszewskiemu w 2004 roku, a Honorowe Obywatelstwo Dolnego Śląska nadał Mu w 2007 roku Sejmik Województwa Dolnośląskiego. W 2009 r. uhonorowany został Nagrodą Królowej Jadwigi Śląskiej przyznawaną osobom które od lat odważnie i z wielkim oddaniem działają na rzecz niemiecko-polskiego pojednania, a swoją postawą dają świadectwo tych idei.

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich zaprasza 22 kwietnia 2022 r. na otwarcie wystawy prezentującej wybrane obiekty z bogatej kolekcji Władysława Bartoszewskiego pokazujące jego zainteresowania i pasje historyczne, zaangażowanie polityczne, społeczne, religijne i patriotyczne. Wystawa i towarzyszący jej katalog dokumentuje życie Polaka, Obywatela Europy i Świata Władysława Teofila Bartoszewskiego.