W polskiej prasie dziewiętnastowiecznej można znaleźć relacje naszych rodaków odwiedzających niemiecki wówczas Dolny Śląsk. Jedna z nich została opublikowana warszawskim tygodniku „Cyklista” w 1897 roku. Jej autor, Mikołaj Poturaj (1855–1926), był znanym aktorem, pod nazwiskiem Turyczyński występującym na scenach teatralnych wszystkich trzech zaborów. Prywatnie był także zapalonym rowerzystą, członkiem Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów, autorem „Przewodnika dla cyklistów po gubernjach Królestwa Polskiego” i współpracownikiem ukazującego się od 1895 r. czasopisma „Cyklista”. Do Wrocławia przybył prawdopodobnie między 21 a 23 marca 1897 r., na co wskazuje opis odbywających się wówczas w mieście uroczystości – w  tych dniach w całych Niemczech hucznie obchodzono setną rocznicę urodzin Wilhelma I (króla Prus w latach 1861–1888, a od 1871 r. także cesarza niemieckiego) – oraz wzmianka o właśnie zakończonej wystawie rowerowej w Berlinie, a taka rzeczywiście odbyła się w marcu 1897 roku. Z czytelnikami „Cyklisty” M. Poturaj podzielił się przede wszystkim swoimi wrażeniami ze zwiedzania fabryki rowerów „Aurora” należącej do spółki Julius Dressler & Co. (firma posiadała fabryki przy ul. Borowskiej, Arrasowiej i Komandorskiej – nie sposób rozstrzygnąć, którą odwiedził autor relacji) oraz pobytu na rowerowym torze wyścigowym na Dąbiu (rozebranym w 1935 r.). Oba te bliskie sercu każdego miłośnika jazdy na rowerze miejsca zrobiły na warszawiaku duże wrażenie. Na torze miał sposobność poznać wrocławskich kolarzy, m.in. Fritza Heidenreicha – świetnego zawodnika, który po zakończeniu kariery sportowej zajął się konstruowaniem aeroplanów. Relacja Mikołaja Poturaja, choć niezbyt obszerna, zawiera także niezwiązane z cyklizmem, a bardzo ciekawe refleksje z podróży koleją między Warszawą a Śląskiem czy też ze wspomnianych wrocławskich uroczystości, które zakończyła „rzęsista iluminacja całego miasta i ogólne pochłanianie masy piwa, które, przyznać trzeba, mają tam znakomite”.

Tekst: Piotr Sroka