Norymberga, XVI w.

Nürnberg, stolica historycznego regionu Frankonia w Bawarii,  jednego z największych krajów niemieckich, po raz pierwszy pojawia się w źródłach w roku 1050. Pod tą datą zapisano wzniesienie warownego zamku Nuorenberc (skalista góra) nad rzeką Pegnitz, na ówczesnym pograniczu germańsko-słowiańskim. Z racji korzystnego dla handlu położenia geograficznego wzniesione wokół zamku podgrodzie szybko zyskało status miasta, bogacąc się dzięki kupcom i rzemieślnikom osiedlającym się na ruchliwym szlaku handlowym. W roku 1219 Norymberga była ośrodkiem na tyle ważnym, że z woli cesarza Fryderyka II Hohenstaufa zyskała status Wolnego Miasta Rzeszy. Tytuł ten miał charakter nie tylko prestiżowy – cesarskie wolne miasta posiadały prawa polityczne i reprezentację w Reichstagu, stanowym parlamencie Rzeszy. Liczne przywileje cesarskie oraz sąsiedztwo z bogatym i silnym wówczas królestwem czeskim (granica między Czechami a Bawarią przebiegała przez osadę Erlenstegen, obecnie jedną z dzielnic miasta) przyczyniły się do rozkwitu Norymbergi u schyłku średniowiecza, pomimo burzliwych i tragicznych epizodów, jak epidemie, bunt czeladników czy powtarzające się kilkakrotnie pogromy Żydów.

W XV wieku miasto stało się jedną z największych środkowoeuropejskich metropolii, a patronat królów czeskich oraz zamożność miejscowego patrycjatu zapewniły bujny rozkwit kulturalny i artystyczny stolicy Frankonii. Wzniesiono wówczas wiele okazałych budowli, kościołów, klasztorów i gmachów świeckich.  W norymberskich oficynach drukarskich publikowano wiele ksiąg, w tym legendarne dzieło Mikołaja Kopernika „O obrotach ciał niebieskich”, czy mniej znaną, lecz może bardziej interesującą książkę „Kuchenmeysterey” („Sztuka kulinarna”).  Obywatelem miasta był zarówno rzeźbiarz Wit Stwosz, twórca drewnianego ołtarza w krakowskim Kościele Mariackim, jak i Martin Beheim, autor najstarszego zachowanego modelu kuli ziemskiej – globusa. Tutaj miał także swoją pracownię Albrecht Dürer, najwybitniejszy grafik niemieckiego Renesansu.

Świadectwem znaczenia muzyki w życiu ówczesnego miasta jest także libretto opery Richarda Wagnera „Śpiewacy norymberscy” („Die Meistersinger von Nürnberg”), której akcja toczy się  w XVI-wiecznej Norymberdze.

Ale o znaczeniu grodu nad rzeką Pegnitz decydowała także jego potęga ekonomiczna. Miasto słynęło z licznych warsztatów i wytwórni, w tym tak innowacyjnych na tamte czasy, jak papiernie, drukarnie czy pracownie zegarmistrzowskie.  Metropolia frankońska utrzymywała wówczas ożywione kontakty z Polską, gdzie chętnie nabywano niedrogie, rzemieślnicze  artykuły codziennego użytku (noże, igły, guziki, grzebienie, zabawki dla dzieci, wstążki, nici itp.), powszechnie nazywane u nas aż do końca XIX wieku „norymberszczyną”. Importowane również stamtąd pierniczki „elżbietki” („Elisenlebkuchen“) stały się inspiracją dla „katarzynek” z Torunia, do dziś wypiekanych w tym pomorskim mieście na wzór norymberskich przysmaków.  Świetność miasta zaczęła przygasać w epoce baroku, a XX wiek rzucił ponury cień na dzieje Norymbergi, która w III Rzeszy pełniła rolę nieformalnej stolicy ruchu nazistowskiego. Tam też odbył się sąd nad hitlerowskimi zbrodniarzami wojennymi, symboliczne potępienie totalitaryzmu niemieckiego przez zwycięzców II wojny światowej.

Widok stolicy Frankonii z czasów jej największej świetności pochodzi z dzieła  „Civitatus Orbis Theatru”  Georga Brauna i Franza Hogenberga, a po raz pierwszy opublikowany został właśnie w Norymberdze, w roku 1575. Kolorowany miedzioryt przedstawia sylwetę zabudowań miejskich – nad którymi góruje zamek – dopiero na trzecim planie, podczas gdy plan pierwszy i drugi zapełniony jest sylwetkami mieszkańców Norymbergi różnych stanów społecznych. Ponad panoramą metropolii zamieszczono herb cesarski (w polu złotym orzeł czarny ukoronowany), jako symbol wyjątkowego statusu wolnego miasta, a po jego obu stronach – miejski herb wielki: w polu błękitnym orzeł złoty z ukoronowaną głową kobiecą (często określany terminem „harpia” albo Jungfrauenadler) oraz miejski herb mały: w tarczy dwudzielnej w słup, w polu złotym pół czarnego dwugłowego orła, pole drugie pięciokrotnie dzielone w prawy skos przemiennie srebrny i czerwony.