Plan XVI-wiecznego Strasburga
Strasburg – celtycka osada nad Renem, która wyrosła na jedną ze stolic Unii Europejskiej – miał burzliwą i niespokojną przeszłość. W okresie ekspansji Imperium Romanum na zgliszczach grodu Galów, zdobytego przez Rzymian, legioniści wznieśli warownię, nazwaną z woli swojego komendanta Druzusa Starszego, brata cesarza Tyberiusza, Argentoratum (12 r. p.n.e). Fort strzegł dogodnej przeprawy przez Ren, rzekę graniczną z barbaricum („dzikimi ziemiami”).
Rzymska obecność wojskowa w późniejszym Strasburgu trwała kilka wieków. Jej świadectwem są liczne wykopaliska archeologiczne, a przede wszystkim układ urbanistyczny najstarszej dzielnicy miasta – Grande Île, dawnego castrum. Z czasów rzymskich pochodzą także fragmenty najstarszej kaplicy chrześcijańskiej, wzniesionej jeszcze zanim miasto zostało siedzibą nadreńskiej diecezji (343 r.) oraz ruiny świątyni Mitry, kultu popularnego wśród żołnierzy późnego cesarstwa. W miarę upływu czasu Rzym słabł, a zagrożenie najazdem germańskim było coraz większe. W IV wieku garnizon Argentoratum zdołał pokonać i odeprzeć plemiona Alemanów, usiłujące przekroczyć Ren. Sił i szczęścia zabrakło jednak obrońcom fortu w następnym stuleciu – uległ on najazdom plemion germańskich i azjatyckich Hunów pod wodzą legendarnego Bicza Bożego – Attyli. Ostatecznie grodem na kilka kolejnych wieków zawładnęli Frankowie, którzy nadali osadzie nową nazwę: Stratœburgus („gród przy drodze bitej”). Miasto wyrosło na ważny punkt handlowy i ośrodek administracyjny.
W IX wieku podpisano tam Przysięgę Stasburską – pakt pomiędzy władcą wschodniofrankijskim, Ludwikiem Niemcem, a przywódcą zachodniofrankijskim, Karolem Łysym, sprzymierzonych przeciw swojemu bratu, cesarzowi Lotariuszowi. Tekst porozumienia spisano w dwóch odmiennych językach (lingua teudisca i lingua romana), a dokument uważany jest przez badaczy za najstarsze źródło do badań nad początkami współczesnego języka francuskiego i niemieckiego.
W roku 923 Strasburg został przyłączony do Świętego Cesarstwa Rzymskiego (Rzeszy). O ówczesnej randze miasta, pozostającego we władaniu biskupów lokalnej diecezji, świadczy cesarski przywilej bicia własnej monety, udzielany jedynie najbogatszym ośrodkom, a przyznany Strasburgowi w roku 974. Miasto zdominowane było etnicznie i kulturowo przez ludność niemiecką. Około roku 1200 powstał tam poemat Tristan pióra Gottfrieda von Strassburg, utwór zaliczany wraz z Parzivalem Wolframa von Eschenbach do arcydzieł średniowiecznej literatury niemieckiej.
Polityczna rola miasta rosła w miarę wpływów gospodarczych, a najważniejszym przejawem znaczenia stolicy Alzacji stało się uzyskanie przez Strasburg w roku 1262 praw Wolnego Miasta Rzeszy. Ponurym cieniem w dziejach miasta położyła się XIV-wieczna epidemia dżumy (1348) i okrutny pogrom ludności żydowskiej (1349), kiedy to spalono żywcem ponad 1000 mieszkańców Strasburga, a ocalałych wypędzono bez mienia i prawa powrotu. Aż do końca XVIII wieku Żydom nie wolno było pozostawać w granicach miasta w godzinach nocnych, a ponadto obciążani byli specjalnymi podatkami od wjazdu.
W roku 1439 ukończono budowę gotyckiej katedry, wówczas najwyższego budynku świata. U schyłku średniowiecza Strasburg stał się siedzibą pierwszej drukarni Johannesa Gutenberga. W początku XVI stulecia miasto dotknęła osobliwa taneczna plaga (1518) – zbiorowa psychoza, zmuszająca ofiary do nieustannego tańca, który doprowadzał je do zgonu z wyczerpania. Nie pomagało ani puszczanie krwi, ani krępowanie sznurami. Z powodu tej tajemniczej dolegliwości śmierć poniosło około 400 osób…
Dwa lata później mieszczanie dawnego biskupiego grodu i fundatorzy najwyższego kościoła świata przyjęli Reformację. Strasburg szybko stał się jedną ze stolic protestantyzmu, a założone przez Luteranów gimnazjum z czasem stało się znanym i cenionym uniwersytetem. Miasto jednak zasłynąć miało na całym świecie z innego powodu – za sprawą specyficznej potrawy, która ze względu na smak, cenę i kontrowersyjną metodę powstawania budzi gorące emocje zarówno wśród smakoszy, jak i obrońców zwierząt. Pasztet sztrasburski z przetłuszczonych wątróbek gęsich (foie gras) wytwarzano w stolicy Alzacji już w wieku XIV, był to przysmak tak kosztowny, że na co dzień delektować się nim mogli jedynie zamożni patrycjusze, dostojnicy kurii biskupiej i arystokraci. Dobrostan drobiu, który dla uzyskania tego rarytasu jest dosłownie zatuczany na śmierć, dopiero w naszych czasach zaczął poruszać opinię publiczną…
Plan miasta pochodzi z dzieła Civitatus Orbis Theatrum Georga Brauna i Franza Hogenberga, a powstał w roku 1572 w pracowni Abrahama Hogenberga na podstawie planu Conrada Moranta z roku 1548. Kolorowany miedzioryt przedstawia ówczesny układ urbanistyczny Strasburga, chronionego nie tylko klasycznymi fortyfikacjami murowanymi, lecz także systemem przeszkód wodnych – nurtami uchodzącej do Renu rzeki Aar oraz kanałami i fosami. Centralna część miasta (obecnie historyczna starówka) wzniesiona została na miejscu dawnego obozu rzymskich legionistów. Najbardziej charakterystycznym obiektem architektonicznym jest oczywiście Katedra Mariacka, której jedyna ukończona wieża (budowy drugiej nie udało się dokończyć z powodu Reformacji i zaprzestania finansowania tak kosztownej inwestycji przez Kościół Katolicki) ma wysokość 142 metrów i przez dwa wieki była najwyższym budynkiem świata. W narożnikach planu umieszczone zostały kartusze z herbem miasta (srebrna tarcza z ukośnym czerwonym pasem) oraz herbem cesarskim (czarny orzeł dwugłowy w polu złotym), a także wizerunek pary alzackich mieszczan w strojach z połowy XVI wieku.