» Zakończenie projektu digitalizacji rękopisów z historycznych kolekcji Ossolineum

Digitalizacja rękopisów z historycznych kolekcji Ossolineum pozostałych we Lwowie. Projekt współfinansowany w ramach umowy 824/P-DUN/2019. ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę

W marcu 2020 roku dobiegł końca projekt wspófinansowany z środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Założeniem projektu była digitalizacja oraz upowszechnienie online wybranych zbiorów należących do biblioteki Zakładu Narodowego Ossolińskich, przechowywanych obecnie na Ukranie w Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Skanowaniu zostały poddane rękopisy cenne z punktu widzenia naukowych walorów poznawczych oraz polskiego dziedzictwa kulturowego. Program digitalizacji objętej dofinansowaniem z MNiSW był kontynuacją prac zapoczątkowanych przez Ossolineum w 2004 r. Rozpoczęto wówczas akcję stopniowego skanowania tej części zbiorów ossolińskich, która w wyniku II wojny światowej i podziału zasobów Ossolineum, pozostała we Lwowie. Projekt realizowany na przełomie 2019 i 2020 roku objął trzy ważne z historycznego punktu widzenia archiwa:

Archiwum Agenora Gołuchowskiego (fond 37)
Spuścizna Gołuchowskiego należy do szczególnie cennych zespołów archiwalnych. Zgromadzona korespondencja, a także dokumenty i materiały prasowe, stanowią istotny materiał badawczy dla historyków dziejów politycznych, społecznych, gospodarczych, instytucji politycznych, mentalności i kultury. W zbiorze znajdują się również cenne historyczne dokumenty związane z karierami Gołuchowskich.
Archiwum Agenora Gołuchowskiego ma ogromne znaczenie dla badań nie tylko nad dziejami Galicji, lecz również monarchii habsburskiej. Zarówno Agenor Gołuchowski starszy, jaki jego syn, byli osobowościami wywierającymi znaczący wpływ na ówczesnej scenie politycznej. Gołuchowski straszy, jako trzykrotny namiestnik Galicji i minister spraw wewnętrznych Austrii oraz przez kilka miesięcy de facto jej premier. Jak pisze znawca epoki Stanisław Pijaj: „Przez ponad ćwierć wieku Gołuchowski uczestniczył w kluczowych decyzjach, które dotyczyły zarówno Galicji, jak i państwa, z jego głosem liczyli się cesarz, politycy austriaccy i polscy”. Gołuchowski młodszy przez ponad 10 lat kierował polityką zagraniczną monarchii habsburskiej. Rodzina Gołuchowskich należała do ścisłego kręgu arystokracji galicyjskiej i austriackiej. Co więcej, dzięki małżeństwu Agenora Gołuchowskiego młodszego z Anną z Muratów (prawnuczką słynnego Marszałka i siostry Napoleona Bonaparte), rodzina Gołuchowskich wpisywała się do kosmopolitycznego świata europejskich elit.

Archiwum Krzeczunowiczów

Archiwum Krzeczunowiczów (fond 63)
Archiwum Krzeczunowiczów, znanej galicyjskiej rodziny ormiańskiego pochodzenia, należy do jednego z ciekawszych zbiorów dotyczących dziejów Galicji i monarchii habsburskiej. Najwięcej materiałów jest związanych z Kornelem Krzeczunowiczem, który był nie tylko aktywnym politykiem, zaangażowanym w przemiany zachodzące od Wiosny Ludów nad Dunajem, ale także ekonomistą, publicystą i poniekąd historykiem Galicji. Jego zbiór jest przynajmniej podwójnie cenny. Z jednej strony zawiera materiały odnoszące się bezpośrednio do jego osoby i rodziny Krzeczunowicza. Z drugiej również źródła do dziejów Galicji i państwa Habsburgów zebrane przez samego Krzeczunowicza. Krzeczunowicz był politykiem, który wyspecjalizował się w sprawach finansowo-ekonomicznych (zwłaszcza podatkowych). Widział się nawet w roli ministra finansów Austrii. Działając w stolicy państwa, posiadał szerokie kręgi znajomości i liczne kontakty z austriackimi politykami. Z drugiej strony archiwum obfituje w źródła do lokalnych dziejów Galicji, zwłaszcza pod względem ich ekonomicznych aspektów. Sporo materiałów odnosi się do trochę bardziej zapomnianej osoby syna Kornela – Aleksandra Krzeczunowicza.
Zbiór Krzeczunowiczów jest ważnym zespołem także z perspektywy historii polskich Ormian, których rodzina ta była wybitnym przedstawicielem. Aktywne i wybitne uczestnictwo w polskim życiu narodowym rodziny uznającej się za ormiańską, ale zarazem podkreślającą swój polski patriotyzm, jest doskonałym przykładem siły asymilacyjnej polskiej kultury i zarazem jej synkretyzmu. Może doskonale służyć jako element promujący polskie dziedzictwo kulturowe, jego różnorodność i atrakcyjność.

Archiwum Kozłowskiego (fond 59)
Włodzimierz Kozłowski był ważnym galicyjskim działaczem politycznym i społecznym . Materiały zgromadzone przez Kozłowskiego (także domorosłego historyka dziejów Galicji) mają bezdyskusyjną wartość źródłową. Niewątpliwie istotnym dla historyków Galicji elementem zbioru są protokoły Koła Polskiego w Wiedniu. Nie mniej interesujące są zebrane przez Kozłowskich materiały do dziejów tej szeroko skoligaconej rodziny. Materiały dotyczące Koła Polskiego w Wiedniu to zespół, który ukazuje znaczące wpływy i rolę, jaką polski czynnik odgrywał w dziejach monarchii habsburskiej. Materiały należące do spuścizny po Kozłowskim pozwalają uzupełnić lukę rzetelnej wiedzy o wybitnej pozycji Polaków (żyjących przecież pod rozbiorami) w życiu politycznym monarchii habsburskiej.
Przygotowania do skanowania tych zbiorów rozpoczęto w lipcu 2019 r. Na podstawie zapytania ofertowego z dnia 11.07.2019 wyłoniono wykonawcę usługi skanowania – firmę Digital Center sp. z o.o. z Poznania. Realizacja programu digitalizacyjnego rozpoczęła się w listopadzie 2019 roku, a ostatnie skany przekazano Ossolineum w lutym 2020 r. Efektem prac było pozyskanie 47.047 skanów w formacie TIFF, ułożonych w 86 folderach odpowiadających poszczególnym sygnaturom digitalizowanych rękopisów. Na podstawie skanów na bieżąco w Dziale Mikroform ZNiO tworzone były pliki PDF, przeznaczone do udostępniania czytelnikom oraz do prezentacji w bazach cyfrowych. Wszystkie objęte projektem rękopisy dostępne są bezpłatnie online na platformie Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej pod linkiem: https://tiny.pl/7h5d2 . Jedna kopia materiałów w postaci plików TIFF oraz PDF zdeponowana jest w Dziale Mikroform i Zbiorów Cyfrowych ZNiO. Drugą – w ramach współpracy z Lwowską Narodową Naukową Biblioteką Ukrainy im. W.Stefanyka – przekazano do Lwowa, gdzie również udostępnia się je tamtejszym użytkownikom. W ten sposób zakres odbiorców treści zdigitalizowanych materiałów stał się bardzo szeroki : od naukowców (historyków, filologów), poprzez bibliotekarzy, muzealników, dziennikarzy, studentów aż po wszystkich zainteresowanych.
Dzięki cyfryzacji objętej projektem udało się osiągnąć dwa podstawowe cele:

uzupełniono zasób zdigitalizowanych wcześniej rękopisów o ważne, dotąd nieskanowane, materiały;
umożliwiono kontynuację badań naukowych nad tymi materiałami zarówno przez naukowców polskich jak i ukraińskich

Zbiory stanowiące przedmiot prac digitalizacyjnych nie były poddawane pracom konserwatorskim w okresie powojennym we Lwowie. Cyfryzacja zapewnia ochronę oryginałów, ponieważ wyłącza je z obiegu czytelniczego a jednocześnie zapewnia dostęp do źródeł niedostępnych dotychczas dla większości badaczy.
Digitalizacja zbiorów rękopiśmiennych stanowiących dawny trzon ossolińskich zbiorów ma również istotne znaczenie dla współpracy między Zakładem Narodowym im. Ossolińskich a Lwowską Narodową Biblioteką Ukrainy im.W. Stefanyka. Wnosi istotny wkład do relacji polsko-ukraińskich w zakresie naukowo-kulturalnym. Dzięki wieloletnim staraniom ZNiO możliwe stało się uzyskanie dostępu do zbiorów Ossolineum pozostałych we Lwowie po II wojnie światowej. Ogromnie ważną część działań ZNiO we Lwowie jest utrwalanie utraconych zbiorów dzięki digitalizacji. Oznacza to przywracanie ich wszystkim zainteresowanym i ułatwienie wprowadzania ich do obiegu badawczego poprzez udostępnianie pełnych kopii we własnych katalogach cyfrowych oraz zasilanie zasobów Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej.

Przykłady obiektów zdigitalizowanych w ramach projektu: